Delvaux vanegant dins un monde de fremas frejas

Mai que d’un còp, per conóisser lo comportament afectiu d’un òme es pron de conóisser sa maire. Es verai tant per lei plombiers coma lei capoliers d’Estat… o leis artistas.
 
Toteis aquelei dònas frejas amé l’èr indiferent que pòplan lei telas de Pau Delvaux (1897-1994) nos dison ansin coma li semblèt enebit e inaccessible, lo monde dei fremas, au pintre belge.
 
Una cinquantena de sei telas vos lo diràn au Musèu Cantini de Marselha fin qu’au 21 de setembre, per la mòstra « Paul Delvaux, lo pantaiaire esvelhat ».
 
Que vos mande un regard vuege o que varaia sensa tòca dins lo decòr d’un castèu o d’un temple arroinat, la frema, dins l’òbra de Delvaux, nos ditz coma èra una empacha per l’artista.
 
Quauqua ren ne’n dich lòng, dins la vida de Pau Delvaux, sus son rapòrt ai fremas. En 1937 renoncia a se casar amé l’amor de sa vida, Tam (Ana-Maria de Martelaere), perqué sa maire li enebís. A quand meme alòr 39 ans !

Dètz ans après la rescòntra per còp d’asard, endraia un còp de mai sa ligason, e finalament divòrça per viure am’ela.
 
Sa maire d’un latz, la frema d’un autre… l’oposicion se pòu veire dins mai que d’una tela. Tardiera coma « Lei rivalas » (1966) onte doas fremas se cròsan qu’assajon de se pas veire.

O dejà amé « Dònas en dentèlas » (1935), un dessenh onte l’una vòu donar la man a l’autra, que l’inhòra. « Lo pantai » (1935 encara) nos fa veire una frema que vòla, per ne’n visitar sensa avenènça una autra, ela endormida.
 
E l’i a ansin tota una tiera « d’amigas », o de « Venus endormidas », de toteis epòcas, per dire coma Maire e amor s’afròntan.

En 1948, l’annada que seguís lo segond rescòntre amé Tam, serà tanben l’annada de « La frema au miralh », una tela onte una frema vestida vòu donar la man a son rebat , nus, que segur pòu pas la rejonher.
 
Tardier, pasmens, l’apasiment se pòu veire amé "L’Acròpola" (1966), onte una frema se destaca d’una còla d’autras, totjorn que mai indiferentas, per venir mirar una joina nuda e alongada.

E l’òme dins aquelei telas, amé sa plaça, coma de tròp, ne’n ditz mai encara sus un Delvaux que s’i serà fach veire de mai que d’una mena – adolescent, vièlh… De tot biais coma de tròp dins aquel univèrs de dònas indiferentas a sa preséncia.
 
Toteis aquelei « fremas gaire mai sensualas que d’estatuas de glèsias » que disiá Delvaux, serián « un biais de dire l’incapacitat de l’artista a trobar l’arma sòrre » que sotalinha Laura Neve, estacada scientifica dau Musèu d’Ixelles, en Belgica, d’onte mai que d’una tela nos vèn jusqu’à Cantini.
 
S’i veirà, au musèu marselhés, premier lei telas de la periòda 1937-47, segur marcada per la guèrra, mai enca’mai per una tension erotica que, segur, es lo biais de l’artista de dire son malur d’aver mancat l’Ana-Maria de Martelaere, qu’auriá vòugut maridar.
 
Puei la vida afectiva de Delvaux enfin acomplida, sei telas gardan segur toteis aquelei personatges que semblan somnanbules. Mai s’i veson pereu la possibilitat de fugir l’embarrament dins seis empachas.
 
Es de veire coma après 1968, lei dessenhs e lei telas nos fan veire de fremas o de droletas, sus lei cais d’una gara, am’un trin o un tram. Era la promessa, siegue de l’arribada d’un èstre amat, siegue de la possibilitat de s’escapar.

Exposition Paul Delvaux, le rêveur éveillé, jusqu'au 21 septembre 2014 
Musée Cantini 
19 rue Grignan (6e) 
13006 Marseille (métro Estrangin-Préfecture)
Tel: 04 91 54 77 75 - Fax: 04 91 55 03 01 -Collections permanentes (essentiellement XXè siècle) : 5 euros / tarif réduit 3 euros 
Gratuité moins de 18 ans, tarifs réduits ... 
L’entrée aux collections permanentes est gratuite le dimanche matin jusqu’à 13 h 
Visites commentées : 
Visites commentées les samedis et dimanches à 11h et 14h - du 1er juillet au 31 août  tous les jours à 11h et 14h