Lei recalius de Notre Dame coma nos questionan

L’incèndi qu’a devastat per partida la Catedrala Notre-Dame de Paris diluns 15 d’abriu vèrs lei sèt oras dau vèspre questiona tota la França sus la plaça restanta dau religiós dins la societat dau siècle XXI, sus lo suenh portat per leis autoritats au patrimòni materiau e sei trias de finançament, mai tanben sus lo biais de l’intelligentsia de considerar que tot ce que se debana a Paris merita la prioritat de la Nacien.

L’error seriá de considerar, pasmens, que Notre Dame es un afaire parisenc e pas mai. Seriá la muma desaviadura que de vèire l’Acropòle d’Atena o lei pèiras dreiçadas de Stonehenge coma un afaire estrictament nacionau dau sieu. Notre Dame de Paris siguèt un faròt, en particulier deis arts, e mai de la musica, qu’a dardaiejat de’n pertot a mai que d’una epòca.
 
Es de se rementar qu’a l’edat mejana, es ailà que siguèt reviscolada tota la musica europenca. La catedrala bastida en dos siècles a partir de 1163, assostava una escòla de cant que faguèt flòri en Euròpa puei ; inventèron, lei mèstres, un ritme ternari que provoquèt un renovelament probable de la poesia an’aquelei temps e la faguèron mai rapida. Se la màger part dei mèstres nos es desconeguda, d’escrichs anglés dau temps nos rementan quauquei noms, coma aquelei dei mèstres Leonin, Pérotin e Le Chancelier. 
 
E lo raionament s’arrestava pas aquí, bòrd que lei cants religiós sortits de Notre Dame, tre lo parvís siguèron adaptats en cants populàris. Aquelei viatjèron benlèu lòng dau Ròse fin qu’en Avinhon onte, nos rementa Guiu Laurent, dei Fèstas d’Orphée, un cèrt Nicolas Saboly leis adaptèt en Novès provençaus « que va son per l’unica rason que lo pòple se leis es apropriats sensa se demandar d’onte venguèron ».
 
Aqueu patrimòni de totei, degun podrà mai lo cremar coma la sageta de la catedrala. Mai un còp dich que la memòria soleta nos consèrva lo patrimòni, fau ben pausar lei pès sus tèrra. E dins lei recalius de Notre Dame, lei questions creman. 
 
Patrimòni de totei, mai de pagar totei ? « De centenas de milliens d’€ », dison lei professionaus dei Bastiments de França , mai ne’n sabèm pas mai, alòr que lei pompiers assajan de sauvar lei telas de la catedrala, ara clafidas de cendres e de l’aiga que leis a sauvadas. Sa reabilitacien agreujarà fòrça la factura. Deguna assegurança per aqueu tipe de tresòr, que l’Estat ne’n es proprietari, adonc en teoria nosautres, totei.
 
Pasmens chausissèm pas, totei. En particulier la politica d’economias de tot biais que tanben pertòca lo patrimòni, amé de consequencias catastroficas. L’Estat siguèt pas present, a part a travèrs lei obligaciens de l’Arquitecta dei Bastiments de França, per reviscolar lo patrimòni bastit dau vielh Marselha… Dos immòbles escrancats en novèmbre 2018, uech mòrts e cent cinquanta autres ostaus qu'espèran dins aquela vila l’argent de l’Estat. Mai una ora après l’ estramàs de la sageta de Notre Dame, lo president Macron ja aviá facha publica sa decisien personala : « bastirèm mai ! »
 
D’especialistas pregats fin qu’ara de demorar muts començan de dire de causas interessantas : que lei sistèmis electrics d’aquelei venerables monuments aurián agut d’èstre renovelats. Era lo cas dau Parlament de Bretanha, incendiat en febrier 1994, o de l’Hôtel Matignon, lei burèus mumes dau premier ministre, en avost 2001.
 
Leis enquistas nos diràn ce que s’es debanat a Notre  Dame de Paris. A part que Quasimodo ne’n es inocent, sabèm ren encara.

Aquela part dau patrimòni de totei, de’n premier, deuriá nos questionar sus la politica de conservacien de nòstre patrimòni comun, entre Sant-Pèire e Miquelon e, se va fau, lei Tèrras australas francesas… Un patrimòni que pòu pas se limitar ai pèiras, tant venerablas coma pòdon èstre.

Nòstre patrimòni es encara nòstra biodiversitat, e nòstrei lengas dichas « de França ». Sensa desvirar la questien dau jorn, es de rementar que nòstre patrimòni, immateriau mai pasmens tant important coma quina catedrala que siegue, tanben necessita una politica d’aparament e de reviscolament.

Esperam… O  puslèu esperam  pus, qu’un president, per aqueu, digue a la Nacien : « reviscolarem ! ».