Joan-Luc Gag que vòu escriure la vida reala per lo pontin

Après Robèrt Lafont e Sèrgi Bec, o Joan-Luc Domenge, adonc lo Grand Prèmi Literari de Provença es anat cercar son premiat a Niça. Joan-Luc Gag, òme de teatre, tresen d’una raça enrasigada sus lei pontins niçards, succedisse a l’istorian Felip Martel, e serà lo 57^en Grand Prèmi, celebrat a Ventabren, pròche d’Ais. L’òme es segur tambèn professor de lenga d’òc e tambèn despuei quàuqueis annadas, un òme politic en carga, dins sa Vila, tant de la lucha còntra l’illetrisme que de la respelida de la lenga occitana.
 
Aviá demandat a son amic, lo collectaire màger de Provença, Joan-Luc Domenge, de faire son laus. « A fach sieuna la frasa de Shakespeare : « Le monde entier est un théâtre et tous, hommes et femmes en sommes les acteurs » qu’a dich a son prepaus.

Nascut en 1963, JL Gagliolo, dich Gag, « tomba dins la pinhata dau teatre niçard, au Teatre Gag, tre l’atge de uech ans. Menarà un trin confortable de quadre superior dins una banca, mai s’avisa qu’aqueu ròtle li convèn plus gaire, a trenta quatre ans. S’enuèia un pauc… Cambiament de decòr, fa just vint ans si fa professor de lenga d’òc… S’aqueu cambiament de ròtle li a pas fach ganhar mai de pitos, a donat un sens diferent a sa vida : ensenha en collègi e a d’adultes a l’Universitat de Niça. Sei collegians vènon per centenas dins son teatre entendre clantir la lenga de Niça ». Am’eu la lenga es socializada. En 2013 es fach chivalier dei paumas academicas.

Reprèn la chorma de tiatre creada per son grand, lo celèbre Francís Gag, lo creator d’una icòna, Tanta Victorina. « Joan-Luc renòva lo repertòri amé de teatre contemporaneu, que nos tòca perqué parla de la vida que vivèm », sotalinharà Joan-Luc Domenge.

Puei, faliá faire plaça au premiat, qu’a agut a còr d’explicar perqué l’escriptura teatrala, la sieuna, li semblava tant importanta, emb’una lenga que se perde.
 
« Trebolat, esmogut…Li lengas dei noastres terraires son lu testimònis de l’istòria, dei tèrras e dei pòbles, lo reflet d’identitat, l’expression de cen que siam, e siam cen que parlam » qu’a dich. En cinc siècles dins la Maion de Savòia, Niça serà ocupada cinc còups pèr l’armada francesa. Entre Provença e Itàlia, la lenga càmbia embé la nacionalitat. Ma lo niçard es sempre restat la lenga dau pòble. La lenga istòrica maugrat que durant quatre cent cinquanta ans es pus estada escricha. A ieu es lo tiatre que m’agrada d’escriure, que mescla la literatura e la realitat, fa la demonstracion que la lenga es lo veïcule dau sentiment : emocion, crenta, espèr ; e deu èstre la testimoniança d’una realitat umana. Embé lo tiatre d’òc lo public si reconoisse dins lu personatges, e a travèrs la lenga. Quand escrivi de tiatre en niçard, es aquò que cèrqui, la veritat, la realitat dei situacions, dei sentiments tra lu personatges, la diversitat dei Niçards ».
 
Li pèças  de Joan-Luc Gag si debànan a Niça, onte si parla tant anglés, piemontés, italian e francés coma niçard. Lei lengas que pàrlan sei personatges. « Lo tiatre rende còmpte d’aquela diversitat » que pensa. « Lo tiatre es la realitat de cada jorn ». Ansin, embé L’Òste de li damas, parla d’una istòria d’adultèri a la promiera mitat dau siècle vinten. Una trilogia, Past en familha, mòstra quinze ans de la vida d’una familha niçarda, quora la lenga comença de si perdre ais annadas cinquanta-seissanta ; Succession, de son costat, parla de l’assassinat d’una vièlha masca niçarda, e Santíssimo Bambino es una enquista dins un monastèri en 1769…Diversitat, importància de la lenga, sempre, dins aqueu tiatre de tria.

« Non mi voali servir de la mieu lenga coma solament d’un otís ; la respècti tròup per aquò », n’es segur. « Non m’interèssa de traduire Stefan Zweig, perqué la lenga va embé lo luèc, la tradicion, la maniera de si comportar ». Aüra, lo Tiatre Francis Gag a 81 ans, 22 pèças au repertòri, 40 sòcis e tres a quatre mila espectators li vènon, « un public sempre mai jove ».
 
E lo baile d’aqueu Tiatre vòu contunhar d’escriure « per far vèire que li a una vida intellectuala en defoara de París, e de la lenga francesa. Aí, la noastra lenga es viva ! »
 
Se lo ditz.

Adapté au niçois par Reinat Toscano