Massilia Sound System : una generacien a entendut cantar la vida en occitan

« Siáu beu, siáu caud, perqué siáu Provençau… Parla patois, ragga, voei parla patois ». Vaquí una dei senténcias que fa clantir Massilia Sound System, dins un albom de 1991, Parla patois. E n’i aurà puei de molons, de K7 en CD, de 1989 fin qu’ara.
 
Per tota una generacien, qu’es pas proprament marselhesa, la còla dau MSS serà associada à l’ encavaucament d’una cultura retrobada, de sa lenga e de la fèsta.

Am’aquelei cantaires mèstres dau pontin, l’occitan s’es espandit dins tota una part de la populacien, qu’autrament l’auriá pas vista coma « modèrna ».
 
« Es una causa que  siáu pron fier de l’aver favorisada» que disiá Francesc Ridel, alias Moussu T.  quand l’Alcazar, la bibliotèca regionala de Marselha, l’a acculhit ‘mé tota la còla dau Massilia, lo 15 d’octòbre passat.

« L’occitan es una lenga libertària, qu’es pas sota tutèla, jamai reguèrgue, qu’es devenguda lèu per mai que d’un, dins lo relarg dau Massilia, la lenga dau lòtò, de l’aperitiu, dau plaser ». 

« Dire qu’au començament l’avian utilisada per galejar ; nos permetiá de viroletas, avèm parlat occitan perqué Bob Marley parlava son patoàs sensa vergonha, au sieu o alhors » ajusta Gari Grèu, afogat de reggae coma totei lei sòcis d’aquela còla.
 
E de viroletas, aquelei artistas n’an fach. « Coma disiá Lux B (defuntat en 2008) : lo parli, mai lo compreni pas ! » se regala ansin lo guitarista Blu.
 
Coma lei cantaires populàris de Jamaïca, aquelei de Marselha an vòugut simplament utilisar ce que podiá leis ajudar a crear un comparaitge amé son public.

E totjorn que mai la lenga d’òc serà emplegada dins leis enregistraments de Massilia Sound System.
 
Tot aquela istòria arriba perqué un joine de la banlèga parisenca, Francesc Ridel, qu’es dich Tatou quand s’en va en vacanças en Arièja, desbarca a Marselha, a la tota fin deis annadas setantas, am’en tèsta leis òbras dei trobadors, qu’aviá crompat a Paris.

Alòr que, afogat de reggae, a creat un grope que fa d’intervenciens musicalas dins l’espàci public, rescòntra un ainat que s’es fa conéisser per un imne a l’Olimpic de Marselha, Jò Corbeau. Es aqueu que, lo premier, l’avisa que devriá cantar en occitan, bòrd que saup de còr de tèxtes de trobadors cantats dins una colleccien de discs que fa veire a degun.
 
Autor d’una mena de biografia autorisada clafida d’informaciens sus lo grope, Camille Martel rementa coma aquelei joines passionats de la cultura de sa ciutat, rescòntron a Tolosa Claudi Sicre, en 1987.

Aqueu musician, musicològue que fa una tèsi sus lei musicas populàrias, occitanista originau, animator de son quartier, es afogat eu per l’exemple bresilian d’una societat mesclada. Am’aquò es  pertocat per la pensada de Felix Castan. Aqueu, occitanista partisan de la decentralisacien culturala, se tèn fòra dau movament occitanista d’aqueleis annadas, qu’aqueu sariá pusleu per l’autonomisme politic.
 
Totei se tròbon sedusits per la tòca de Castan, en particulier quand ditz que « chasca vila, chasque vilatjon de França pòu devenir capitala, un pòle de creacien important sensa complèxe envèrs Paris », escriu Camille Martel. Per Castan, l’expressien dei lengas de França pòu qu’enrichir la nacien.
 
Per de cantaires que se vòlon pròches dau pòple dins una ciutat que sa borgesia pensa ren qu’a s’autò-provincialisar, aqueu discors duèrbe una draia que seguiran tota sa vida, lei Massilia.

Ren nos ditz que lo public dau Massilia a agut la lenga en partiment, nimai que la parla. Mai segur que per elei èra tot d’un còp devengut un simbòle de la fièra cultura marselhesa. « Se siam endraiats dins aqueu juec » ditz Moussu T.  alias Tatou.

« E, dau moment qu’avèm començat de cantar am’ela, nos a ben faugut l’aprendre, la lenga ». Ansin de Papet Jali, encara ben joine, que frequentava lo cors de la MJC dau Cors Julian alentorn de 1990. « Puei, coma cantaviam en lenga e qu’aviam endraiat la Chourmo, toteis aquelei dau public, per pas se trobar colhons, l’an apressa tanben » ajustava Tatou a l’Alcazar lo 15 d’octòbre.
 
De fieu en cordura , vaquí Massilia Sound System que, totjorn que mai , aponde d’occitan dins sei novèus discs.
 
Avans 1987 aviá una soleta cançon dins aquela lenga, « qu’escriviam amé de decas pas possiblas ! » ditz Tatou. Puei, coma es convidat per Sicre a Tolosa, aqueu li demanda de compausar un rap.

Serà, au mitan d’una nuech blanca, « Balin-Balant » que ne’n sortirà : «  Ai de mòts de pertot, bòdi qué pastagà ! / Arabi, provençau, francés e bambarà / vé fau sautar lo tap, tot aquò va rajar ».
 
Li vesèm dejà l’enveja de dire la societat umana diversa que pantaia, qu’es tanben aquela dau quartier marselhés dau Panier onte viu alòr.
 
E tanben s’i entende pereu la revòuta còntra ce que podriá « retapar » : « E Tatou au micrò que ara tira, tira / sus lei cap-patolhars de’n promier anam tirar / sus lei que t’an lei foits lei chins e lei sordats »…

En 1990, amé lo disc Vive lo PIIM (Partit Independentista Internacionalista Marselhés, una galejada seriosa), lo grope adapta una cançon de Guilhem de Peitiers, e dins una autra cançon en francés, duèrbe sa doctrina per dire : « nous nous nous, faudra-t-il le répéter / on parle français à la façon des Marseillais ».
 
Perqué alòr, se l’occitan s’entènde plus gaire dins lei carrieras foceanas, tot lo francés populàri dei quartiers marselhés es clafit d’occitan. E aqueu « francitan » que quasi totei conèisson, es encara un jonhent amé l’occitan que parlavan sei gents de la vielha generacien.
 
De veire lei Massilia Sound System sus lo pontin « metre lo òai » es tanben entendre aquelei declamaciens onte francés e occitan s’entrecavaucan.

Es coma aquò que la lenga farà mai que mai de novèus locutors. Melhor que mai d’un cors en sala ! A l’ora (tardiva !) de l’aniseta que lei cantaires sèrvon au mètre davant la scèna, la lenga nòstra passarà tant facilament dins lei afogats coma lo glaçon dins lo gòt de plastic.
 
Pasmens tot lo monde pensa pas parier. Lo giscle morgant li vendrà segur deis amics. En 1995, descava encara Camille Martel deis archivas dau Massilia, vaquí Akhenaton, cantaire d’IAM, grope lampejant  de rap marselhés, que verineja en rimas dins un Nouvel Observateur de novèmbre 1995 : « c’est de l’élitisme, ils parlent patois, mais ils ne te parlent pas à toi. No comprendo ! »

Es de rementar que Ròker Produccion, lo label creat per Massilia Sound System per produrre d’autrei gropes de la movida marselhesa, aviá lançat lo premier enregistrament d’IAM, « Concept », avans que de lei veire s’envolar amé Virgin per la capitada que tot lo monde conèis.

Pasmens, d’escotar leis enregistraments dau Massilia, laissa que lo sentiment que la lenga fan tot ce qu’es possible per la partejar lo mai possible.

La cantan dins « Occitan leiçon n°1 », per ben rassegurar totei : « Va te faire encadrer ! va ti far enfavar ! / Occitan, leiçon numero un / pas de tableau noir, pas pas, pas de bon point / occitan, leiçon numero un / Y’a que les cònòs qu’on enverra au coin », puei : « non raggamuffin, inutile de te mettre en rang / ce n’est pas une langue pour les discours gonflants / et Moussu T. revient te l’apprendre en dansant »…(Commando fada, 1995)
 
Camille Martel nos dreiça la bèla tiera de toteis aquelei tèxtes en occitan que se debanaràn dins lei alboms seguents : Parla patois, Chourmo, Commando fada… e ne’n fa l’analisa preciosa.
 
E nos fa veire coma per aquelei joines que s’acampavan amé d’idèas generosas a l’ora que lei « cònòs » (diriam en francés uei « les connards » e autrei profitaires) s’espandisson, que te respecton ni lo brave monde sensa poder qu’an besonh de viure et de desplegar sa cultura, nimai leis estrangiers que podràn jamai coma aquò far sa vida.
 
Es alòr que lo chauvinisme fa flòri a Marselha e en Provença, en 1995, que l’occitan vendrà contrariar son ideologia, bòrd que s’opausa ai visiens totalisantas. La bèla actituda que se mescla per lo Massilia ai jogaires de reggae, elei tanben generós dins un monde implacable !
 
E, ara que la mòda es de cochar l’estrangier e de votar FN, sei novèus elegits, en Vauclusa o autra part assajan de sedusir d’aparaires dau provençau. Sembla pas marrit de rementar l’albom Aïolliwood, en 1998, onte disián, lo Massilia Sound System : « Buai ! d’aqueleis estraças que juegon ai crosats / d’aquela trista armada serai pas lo sordat / Marsilha, ma polida, assosta teis enfants / e fòra lei fascistas francés ò occitans ». 

Va cantan dins Commando fada : « Lo reggae es mon companh / tota la vida mi tèn bolegant  / lo reggae es  mon companh / sus mon camin me tèn dançant… e chasca carriera me’n sòna un diferent / aqueu de mon quartier, de la planeta a l’accent / que, va sas, dei frontieras, reggae se’n garça ben ».
 
« Bob Marley cantava dins son patoàs de’n pertot dins lo monde, e sensa crenta ! » se repetís Gari Grèu, apielat per son companh Janvié, qu’es assetat a costat. « Perqué pas nosautres ? L’avèm fach per d’autrei rasons que perqué nòstrei rèires parlavan la lenga. E per tot dire, aquel esperit nos a evitat ben d’errors ».

Ges de liames dau sang dins aqueu biais . « L’avèm vòugut, e l’avèm fa », ditz clarament Moussu T. Ren que de volontat, ges d’ereditat.
 
Es adonc dins aquel esperit que Massilia Sound System publicarà fins qu’a 40% d’occitan dins sei tèxtes, a l’escasença de la sortida de Commando fada. Sensa que son public fugissèsse.
 
Mai tampauc sensa qu’une relèva en Provença pòsque dire son temps a l’ora d’ara en lenga nòstra. Es que la beluga s’amorçarà puei, o es que lo movament trobarà pron de vòlha per atubar encara lo fuec lòngamai ?
 
La responsa es dins lo vent, que canta Massilia dins son darrier CD : « ti vaquí l’Indian dins la resèrva », puei : « per ton cièle encara la nivolada passa / mai ara viés l’estèla dins tot aquela crassa ».

Une fois la vidéo disponible ci-dessus montée, nous nous sommes aperçus qu'un personnage essentiel du Massilia Sound System n'y était jamais cité. Dominique Danger, dit Janvié, sonorisateur depuis 1992 du MSS, est aussi un homme discret. Nous n'avons pu l'isoler les trois secondes nécessaires au sous titrage de son nom à l'écran. Nous en sommes tout à fait désolés. Il figure assis à la gauche de Gari Grèu.