Pascal Colletta : “l’important es de trobar d’ocasions per parlar”

Vist d’autre part lo país gavòt sembla qu’a mai gardat sa lenga. Se parlarà deman ?

M’es malaisat aüra d’imaginar ce que va èstre la lenga deman. Es ver qu’encuei la lenga si perde. Ieu, veo en Ilònsa. La parlo un pauc, mas la degalho. Li a ben de mòts que mi vènon pus perqué arribam pus de l’estachar a-n una cultura. E la lenga chanja s’afeblis perqué i a de mòts qu’an despareissuts.

Enant aviam, sabo ren quant de mòts, per parlar de la nèu an Ilònsa... Mas amb lo reschalfament climatic ne’n cala pus tant qu’enant...Nautres per dire que "cala de nèu" diem que “a chagut” o “parpalejovèt", "arèi" per dire "tanben", eça….

Aviam de mòts per dire coma lavoravan la tèrra, per "embassar" la vacha, li a ben ben de mòts de l’agricultura, de la vida de la natura qu’an despareissuts.

En dangier de disparéisson alòr ?

Admetre que la lenga s’en va, que barra los uelhs e que se mòre ? Ieu m’imagino qu'avèm totjorn la chança de la durbir e qu’es una lenga que fa un liam amb d’autras culturas... L’ai vist amb lo juec de la morra... mi semblava que se jugava solament en Ilònsa e que per aquò n’eriam los darriers Moïcans. Ne’n avèm fach un juec justament per rescontrar d’autres gents: jugam amb los Còrses, los Sardes e Catalans. Amb aquò quand parlo a-n un Catalan parlo en gavòt, ren en francés... Lo president de l’associacion dalhs Juecs de la morra, Raf, mi ditz: “mas parla en occitan, perqué en francés capisson pas ben".

Lo juec seriá un biais de faire passar la lenga perqué es agradiu ?

Segur, mas lo problèma es qu’avèm pus de pòrtas per anar vèrs los joves. La morra nos va venir de gents, après fèm passar la lenga. Es un biais d’ estremar los joves, e aquò es lo plus dur. Malurosament dins las escòlas l’ensenhament si fa mal o si fa plus perqué avèm pus de pòstes. Doncas coma emparar la lenga alhs joves ?

Enfin ! siam totjorn aquí e tant que i a quarqua ren. Fin finala fa de sécolos que lo francés nos freta los pens dessús, que vòl nos tuar, e siam totjorn aquí. Bessai que dins dètz, vint o cent ans serèm totjorn aquí.

Era pas tant luenh lo temps qu’ères pichon. An aqueu temps se parlava fòrça la lenga an Illònsa ?

Quand èro pichon la lenga èra d’a pertot dins lo vilatge. A-n Ilònsa, degun parlava francés, parlavan "patoàs" de'n Tiniá coma dián ma maire e mon paire. Just los toristas que venián l’estiu per passar quinze jorns dins lo vilatge. Mai mon vesin qu’es d'Auriòl (13), qu’a crompat una maijon a-n Ilònsa e qu’a emparat lo gavòt... Doncas es pas finit ! Segur los vièlhs son mòrts, e de ma generacion se i a encar sabo ren... es un pichin país... i a bensai vint personas a lo parlar encara normalament : mai lo pus important es de trobar de moments, d’ocasions per lo parlar. E lo juec es fach per aquò, coma lo Festivós*, perqué donam tres jorns per an l’ocasion a de gens d’Ilònsa de contar d’istòrias, e de faire venir de gropes de musica qu’an pas de vitrinas per se faire conóisser…

Per tu, t’agrada mai de parlar de gavòt, d’occitan aupenc, de li donar d’autrei noms a la lenga ?

Que diás occitan, lenga d’òc, provençal, niçard... Ieu me’n foto. Que l’escrives en grafiá mistralencha o classica... lo mai important es que la lenga siege viva, qué ! Podèm parlar amb de mòts de la lenga d’encuei, qu’es l’occitan. E de parlar en lenga es una autra vision de capir lo monde.