Lei Ròms qu’empachan l’escòla de barrar

Entre lo radassier e la taula, Violeta se dreiça per recebre sei convidats. La joina frema, que deu aver pas mai de trenta ans, es en blue jeans e escarpins gris. Per lo cònse de Gardana, Rogier Mei, sembla lo signe mai clar de l’integracien d’aquela familha. Au masatge de Sant-Martin de Bobauç, tretge abitants dins la montanha cevenòla, aquela joinessa fa de ben.
 
En abriu 2012, sus lo carrèu gardanenc d’un ancian potz de mina, la muma Violeta teniá sei peus dins un folard e sei cambas dins una d’aquélei raubas, blanca e bordèu, que li tombava fin qu’ai pès, coma tótei leis àutrei fremas Ròms qu’avián, un bèu matin, plantat cavilha dins la ciutat provençala.
 
Aquí, au còntre de tot lo despartament, lo premier cònsol aviá pas demandat au prefècte que siegon cochats .
 
L’apartament cevenòu de la familha Banciu, fai tres bèlas pèças e una cosina tota longa onte la tièra completa deis aparelhs mainatgiers càmbian ben de la cabana prefabricada onte restàvan en Provença.

Violeta legisse lo romanés, mai a pena un pauc de francés. Son òme, Cornel, uei trabalha au resset dau fiu dau cònse de Sant-Martin. « Son collèga, l’autre emplegat, vòu subretot pas que fague sa mala, tant trabalha ben » insista lo cònse adjonch dau vilatjon, Joan-Pèire Michelet.
 
E me fa veire l’escòla, dubèrta en 1888, coma es marcat sus lo lindau. « Aquela auriá ben poscut barrar sa pòrta ! ».
 
Sant-Martin de Bobauç, 400 abitants semenats au lòng de 40 km de rotas comunalas, que víran e revíran dins la montanheta, a sauvat son escòla gràcias a l’arribada d’aquélei Ròms, que quasi degun voliá veire plantar cavilha au nòstre.
 
Un matin èran aquí, dins lei còlas gardanencas. Dins la muma matinada lo cònse comunista Rogier Mei acampèt sei servicis, qu’imaginàvan una responsa subran .
 
Isabèla Pavloff, l’assistenta sociala, n’en aguèt lei premiers resposcs . « Fa tres ans que li vau cada jorn. S’agisse de faire tota la paperassa admenistrativa, qu’es pas ren, mai tambèn s’assegurar que tótei leis enfants son anats a l’escòla. E quand arribam a trobar un emplec an aquélei Ròms, me fau mai que d’un còup lei revelhar de matin, avans que de li explicar coma se comportar en entrepresa. »

D’un autre latz, es ben d’una malautia admenistrativa qu’a patit la familha de Violeta, un còup arribada a Sant-Martin. « Es pas de crèire coma la Mutualitat Sociala Agricòla nos a fach d’empachas per marcar Cornel. Crèsi qu’an restancat tant que l’an poscut, son dorsier » rena Alan Louche, lo premier cònsol de Sant-Martin. «  depausat en mars, nos es arribat enfin la setmana passada ! ».
 
Despuei la prima, adonc, lei tres nistons de la familha dévon comptar sus la generositat dau joine metge de campanha. E son de conselhiers muncipaus qu’an pagat lei medicaments.
 
En mars passat, un Sant-Martinenc, que garda un pè a Marselha, a fa la ligason entre lei premiers dos cònsols : aqueu que voliá trobar una solucien d’integracien e aqueu que voliá sauvar son escòla. Patric Lacoste es pas quau que siegue.

A estat lo discret pensaire de l’agençament dau territòri a la Regien Provença. E, ara retirat, garda de responsabilitats associativas per lo drech de viure au centre de Marselha.

Amé la Fondacien Abat Pèire, lo vaquí que bastisse de relacions.

D’elegits de la Cevena vènon a Gardana ; quatre familhas Ròms s’en van, puei, respirar l’èr de Sant-Martin. Aquela de Violeta fa lo saut !
 
« Es pas aisat de s’isolar aquí, bòrd que s’agisse de gents joines » sotalinha Marisa, en lenga nòstra. La retirada de l’ensenhament es ara pròcha de la familha. « Ai passat l’estiu a ajudar la granda, Cornelia, a legir e escriure francés. M’a faugut premier ganhar sa confiança, lo mai important ! »

E mai que d’un es vengut dire « bonjorn ! » o demandar se tot se debanava ben. Un biais de faire que Violeta aviá jamai coneissut en França.
 
Entre lei castanhas que tómban deis aubres en plena carriera, la pichona Maria, caganís de la familha, sauta e crida, ben gaujosa, seguida per sa maire. Lei chins que, sus chasque repaus assàjan de semblar de palhassons, lèvan muma pus l’aurelha. Per élei tambèn, la familha fai ja partida dau vilatjon.
 
« Nos fau encara tres enfants a l’Escòla », chuchuteja Joan-Pèire. « A dètz, l’Acadèmia me l’a promés, parlaran pus de barrar la pòrta. Amé la Comunautat de Comunas, n’en parlam d’atrivar una autra familha au nòstre. Chechenas, Romans, m’en foti ; quau lo vòu ! Ara que sabèm ben aculhir, marcharà ! »

Ecrit en provençal avec les suggestions lexicales du professeur Reinat Toscano.