De Protís a Defferre sus tres nivèus e en 2600 ans

Tot reviscolat après un an e mieg de chantier, lo Musèu d’Istòria de Marselha s’es dubèrt au public per lei jornadas dau patrimòni. De 1500 mètres carrats es passat a 3500, mai li a pas tant de pèças de  vèire, que leis espacis son largs e que l’escranh multimedia es ara d’en pertot.
 
« Vertadierament polit, e m’espanta en veritat, mai an tengut còmpte de totei mei remarcas lei professionaus de la messa en scèna » presa Lucian Gantès.

L’arqueològue de la Vila de Marselha, que passa sa man sus l’escranh clòt, pausat coma una taula sus sei pès, monte desfilan d’imatges : fotòs, enluminuras, dessenhs o tablèus dins un polit rondèu de colors qu’ipnotisa lo passant.
 
Lo musèu d’istòria siguèt creat en 1983 au Centre Borsa, un ensems de magazins grands e pichons, dins un quartier pròche dau Pòrt Vièlh. En veritat, ne’s lo sota-sòu dau costat dei magazins, e lo premier nivèu dau costat dei jardins.
 
E se siguèt fondat aquí, qu’es pas tant corrent au mitan deis practicas cargats de saquètis Fnac o Monoprix, es perqué en 1967,  au cavament d’aquelei terrencs, siguèron descuberts lei vestigis dei docks de Massilia.

Fa dos mila ans, èra aquí qu’una armada de pòrtafais descargavan gèrlas e sacas dei batèus qu’arribavan de totei lei partidas dau monde antique conoissut. 

E d’aquelei batèus, ara enfin valorisats en plena lutz, ne’n vesèm mai que d’un. Un astre per aquelei que vòlon saber coma èron fabricats, sensa un solet clavèu. Una proessa dei rèires arquitectes marins.
 
Après la Massalia/Massilia, la ciutat de l’edat mejana se pòu visitar au premier nivèu, puei la vila rebèla e ligaira de la renaissènça e deis epòcas « caudas » monte la França aviá pas encara corsetat Marselha.
 
E dins lo biais de concebre l’istòria, alòr, l’ideologia es pas absenta. A pròva, lo premier cònsol Cazaulx, que l’aficheta parla de sa « tirania » a la tota fin d’aqueu sègle XVIen, maugrat que siguèt elegit… e benlèu perque voliá tenir la França a distança…
 
Aquò dich, una causa atriva l’atencien, es qu’a mai que d’un endrech, se pòu ausir de lengas ancianas. Leis especialistas an poscut far ausir de grèc antique, o de latin tau que se parlava pròche d’aqueleis ancians cais…  

« Fèm parlar Honorat de Valbella, que son jornau d’eveniments au sègle XVI, èra en provençau » que nos ditz   Jeròni Mortier, responsable dau multimedia au musèu. « E dins d’autreis luecs dau musèu. Voliam far entendre lei lengas ancianas, e lo provençau li a sa plaça ».
 
Una plaça pichona en regard que la lenga siguèt parlada per totei entre l’edat mejana e l’epòca modèrna.

Mai coma en generau leis organismes museaus l’escafan completament, fau sotalinhar qu’aquí èra dins lo projèct museau tre lo començament.
 
Am’aquelei 3500 m2, tot d’un còp vèn possible de far vèire lei descubèrtas, coma aquela de la glèisa dei Carmes, dei premiers temps de la crestientat a Marselha, descavada(s) a la fin deis annadas 1980, mai que dormiá dins lei resèrvas.

 E tot parier lei mai ancians batèus, que siguèron trobats dins la fanga dau Pòrt Vièlh fa vint ans, e que nos vènon dau premier sègle après la venguda dei Foceans, li a 2600 ans.
 
Per arribar a butar lei muralhas dau Centre Borsa, ganhar de plaça e trabalhar de còps au mitan de pèças ben tròp ancianas per èstre desplaçadas, l’arquitècte marselhés Rotland Carta e la còla dei conservators, avián confiat tota la mestresa d’òbra a l’entrepressa sestiana Leon Grosse, dins un mercat de 20 milions d’€uròs.
 
« Fau ben vèire que nos èra pas possible de menar una grua au mitan dei fustas de naviris de dos mila  ans. Mai que d’un còp avèm adonc trabalhat au pichon culher » galeja Crestian Schmitt.

Per Leon Grosse s’es occupat de l’orquestracien de 45 entrepressas diferentas sus lo site dau temps dau chantier.

E n’i a mai que d’una bèla, coma la milanesa Goppion, una dei quatre o cinc dins lo monde entier que pòu provesir de vitrinas de 3,50 m d’autor completament estancas.
 
Li a agut fins qu’a 250 personas diferentas au meme moment sus aqueu chantier sensible. Una escomessa dei gròssas que finalament capitèt Leon Grosse.
 
Au moment de l’inauguracien avem pasmens pas retrobat lei batèus reconstituats amé sei cargasons que faguèron un interès màger de l’ancian musèu.

Lo multimedia aurà de pena pèr remplaçar lo gaubi dei fustiers de marina que nos faguèron vèire lei biais de faire ancians, coma se lei cargòs romans venián tot bèu just de sortir dei chantiers dau Lacidon. Lo musèu semblava alòr mens an’un musèu.