partager
"Je n'y pense pas pendant six mois, et puis un mot ou une expression vont déclencher chez moi l'acte d'écrire" (phot MN)
Ce ton primesautier pour dire des choses parfois graves sur l’adolescence, est-ce pour mieux dire des choses vécues ?
Òc e non, mai que d’una persona o d’una situacion m’endraia dins un camin qu’escapa puei a l’idèa de partença. Dins lei Cronicas pacolinas es ben coma aquò que se debana ; leis idèas vènon de gents vertadiers, puei vesi premier onte me mena l’idèa dau despart, que s’escapa dau personatge reau. Me siáu per exemple rementada de meis enfants dins l’istòria de la maionesa, mai l’istòria a puei perseguit son camin fòra d’aquela referéncia.
Faisons si tu veux entrer les lecteurs d’ Aquò d’Aquí dans l’atelier de l’écrivain : qu’est-ce qui génère chez toi l’acte d’écrire ? Tes personnages mûrissent-ils six mois avant que tu ne les fasses vivre sur le papier ?
Ò non! Perpensi pas lòngtemps a l’avança, escrivi pas après sièis mes de reflexion. Es un mòt, una frasa o una situacion, o de còps un article de jornau qu’entraïnan l’escritura. Alora m’assèti simplament davant ma tauleta e l’ordinator. Quand escrivi, siáu un pauc coma Mc Gyver, qu’ajusti e qu’assembli de causas qu’aganti d’un costat o de l’autre per escriure d’oras. Fau dire que fa quauqueis ans ai agut un problèma de mobilitat e que me fau assetar dins una cadierassa especiala, e m’organizar per pas aver de m’auborar sovent. Alora rèsti d’oras dins mon “iscla” a escriure. Dins aquesta, pòdi cercar una nòta, que de còps escrivèri fa d’ans, e que me’n rementi au moment d’escriure. Siáu enviroutada d’aquelei nòtas. Me disi : “bè tè! Aquesta, uei m’agrada!” e me vaquí partida sus aquò, me laissi menar per aqueu vent, segon l’umor de la jornada. Aquelei mòts son de causas aliscadas d’annadas de temps, qu’un jorn mostrèri a Florian Vernet. Eu me disiá de ben lei gardar, de començar ambe d’istorietas coma “Questions essencialas” puei de leis utilizar.
Pourquoi tes histoires à venir seraient-elles moins légères ?
S’agís de monde qu’ai conoissuts e qu’an participat a faire çò que siáu. Aquela segonda plega de meis escrichs son pas forçadament risoliers. Siáu pas mai qu’una frema qu’a fach sa vida e que contunha de la faire. Lòngtemps, ambe lo teatre o lo cant, que practicavi e que practiqui, ai dich de causas de quauqu’un d’autre, e m’agradèt. Mai èra s’apielar sus un trabalh de còla, e aquò tanben m’agradèt. Solament ara que siáu granda es temps de dire çò que vòli dire sensa m’escondre darrier d’autrei.
Òc e non, mai que d’una persona o d’una situacion m’endraia dins un camin qu’escapa puei a l’idèa de partença. Dins lei Cronicas pacolinas es ben coma aquò que se debana ; leis idèas vènon de gents vertadiers, puei vesi premier onte me mena l’idèa dau despart, que s’escapa dau personatge reau. Me siáu per exemple rementada de meis enfants dins l’istòria de la maionesa, mai l’istòria a puei perseguit son camin fòra d’aquela referéncia.
Faisons si tu veux entrer les lecteurs d’ Aquò d’Aquí dans l’atelier de l’écrivain : qu’est-ce qui génère chez toi l’acte d’écrire ? Tes personnages mûrissent-ils six mois avant que tu ne les fasses vivre sur le papier ?
Ò non! Perpensi pas lòngtemps a l’avança, escrivi pas après sièis mes de reflexion. Es un mòt, una frasa o una situacion, o de còps un article de jornau qu’entraïnan l’escritura. Alora m’assèti simplament davant ma tauleta e l’ordinator. Quand escrivi, siáu un pauc coma Mc Gyver, qu’ajusti e qu’assembli de causas qu’aganti d’un costat o de l’autre per escriure d’oras. Fau dire que fa quauqueis ans ai agut un problèma de mobilitat e que me fau assetar dins una cadierassa especiala, e m’organizar per pas aver de m’auborar sovent. Alora rèsti d’oras dins mon “iscla” a escriure. Dins aquesta, pòdi cercar una nòta, que de còps escrivèri fa d’ans, e que me’n rementi au moment d’escriure. Siáu enviroutada d’aquelei nòtas. Me disi : “bè tè! Aquesta, uei m’agrada!” e me vaquí partida sus aquò, me laissi menar per aqueu vent, segon l’umor de la jornada. Aquelei mòts son de causas aliscadas d’annadas de temps, qu’un jorn mostrèri a Florian Vernet. Eu me disiá de ben lei gardar, de començar ambe d’istorietas coma “Questions essencialas” puei de leis utilizar.
Pourquoi tes histoires à venir seraient-elles moins légères ?
S’agís de monde qu’ai conoissuts e qu’an participat a faire çò que siáu. Aquela segonda plega de meis escrichs son pas forçadament risoliers. Siáu pas mai qu’una frema qu’a fach sa vida e que contunha de la faire. Lòngtemps, ambe lo teatre o lo cant, que practicavi e que practiqui, ai dich de causas de quauqu’un d’autre, e m’agradèt. Mai èra s’apielar sus un trabalh de còla, e aquò tanben m’agradèt. Solament ara que siáu granda es temps de dire çò que vòli dire sensa m’escondre darrier d’autrei.
Ce sont mes personnages qui sont venus me chercher
"Jòrgi Reboul me poussait à écrire, je n'osais pas" (photo coll. particulière)
Du théâtre, du chant, de la peinture, tu fais…
Tot çò que m’agrada ! Son de mejans d’expression. Lo cant vos permet de faire ambe de monde, la pintura au contrari te fòrça de sortir lei tripas soleta e de lei gitar sur la taula. L’escritura es vesina. Faire ambe d’autrei es escambiar, s’apielar, n’ai besonh. E n’ai agut besonh un còp a la retirada de mon mestier de mestressa d’escòla.
Quel travail faisais-tu avant de prendre ta retraite ?
Èri mestressa a la Destrossa mai subretot a Marselha, totjorn en ZEP, que ne’n siáu afogada. I aviá lo sentiment d’i èstre utila. E lei collègas i èran extraordinaris, ambe d’equipas soudadas. E ieu ai totjorn agut l’enveja de trabalhar ambe de monde extraordinari.
Ce que tu décris succinctement ici, ça ne mériterait pas un livre ?
Perqué non? Mai vau pas quèrre de causas a escriure, son lei causas que me vènon cercar. E lei retrachs que voudriáu faire son en veritat de monde que son mòrts per la màger part, mai que son pasmens venguts me cercar. Son tant qu’an fach de causas extraordinàrias e son pasmens tombats dins la nuech. I vesi un interès a l’ora que lo monde sembla sensa solidaritat e sens espèr ; es que son de gents qu’an conoissut de periòdes encara piègers, coma leis annadas d’après la granda guèrra, e qu’an maugrat aquò fach de causas extraordinàrias e gardat l’espèr.
Quand as-tu commencé à écrire ?
Es d’una granda banalitat mai ai totjorn escrich... en francés. Es lo Jòrgi Reboul que me butèt a escriure, a ieu qu’ausavi pas. E tre 1971 voliá me faire intrar au Pen Club d’Occitània. Alora escriviáu en francés de causas vengudas de mon experiéncia, politica, de mei revòutas... mai lo francés lo respectavi tant que çò qu’escriviáu èra d’un cagant coma es pas possible! Adonc abandonèri, e puei èri comediana, puei aviáu d’enfants... aviá plus lo temps, mai amolonèri de papiers, de nòtas.
Tot çò que m’agrada ! Son de mejans d’expression. Lo cant vos permet de faire ambe de monde, la pintura au contrari te fòrça de sortir lei tripas soleta e de lei gitar sur la taula. L’escritura es vesina. Faire ambe d’autrei es escambiar, s’apielar, n’ai besonh. E n’ai agut besonh un còp a la retirada de mon mestier de mestressa d’escòla.
Quel travail faisais-tu avant de prendre ta retraite ?
Èri mestressa a la Destrossa mai subretot a Marselha, totjorn en ZEP, que ne’n siáu afogada. I aviá lo sentiment d’i èstre utila. E lei collègas i èran extraordinaris, ambe d’equipas soudadas. E ieu ai totjorn agut l’enveja de trabalhar ambe de monde extraordinari.
Ce que tu décris succinctement ici, ça ne mériterait pas un livre ?
Perqué non? Mai vau pas quèrre de causas a escriure, son lei causas que me vènon cercar. E lei retrachs que voudriáu faire son en veritat de monde que son mòrts per la màger part, mai que son pasmens venguts me cercar. Son tant qu’an fach de causas extraordinàrias e son pasmens tombats dins la nuech. I vesi un interès a l’ora que lo monde sembla sensa solidaritat e sens espèr ; es que son de gents qu’an conoissut de periòdes encara piègers, coma leis annadas d’après la granda guèrra, e qu’an maugrat aquò fach de causas extraordinàrias e gardat l’espèr.
Quand as-tu commencé à écrire ?
Es d’una granda banalitat mai ai totjorn escrich... en francés. Es lo Jòrgi Reboul que me butèt a escriure, a ieu qu’ausavi pas. E tre 1971 voliá me faire intrar au Pen Club d’Occitània. Alora escriviáu en francés de causas vengudas de mon experiéncia, politica, de mei revòutas... mai lo francés lo respectavi tant que çò qu’escriviáu èra d’un cagant coma es pas possible! Adonc abandonèri, e puei èri comediana, puei aviáu d’enfants... aviá plus lo temps, mai amolonèri de papiers, de nòtas.
Pour être lue la littérature occitane a besoin de publications bilingues
Avec un Matagot Modèrn, Matieu Peitavin a montré que le livre oc pouvait rencontrer un public jeune...à condition que l'édition soit bilingue (photo Bèn Lèu)
Tu aurais pu devenir comédienne. Pourquoi n’as-tu pas fait ce choix ?
I aviá alora, vos parli deis annadas setanta, ges de professionaus, o quasi, e ieu èri ja mestressa. Éra dificíl. E una paraula de Glaudi Alranq m’a fach chifrar ; me voliá far venir au Teatre de la Carriera e per m’atalentar me diguèt : “vèn trabalhar ambe ieu, t’asseguri dos mes de salaris l’an”. Li aviáu respondut : “es pas possible, ai un apetit gròs e mangi dotze mes per an”. Trabalhavi ambe Neyton a Tolon, puei de matin tornavi a Marselha ambe lo trin, preniáu la docha a la gara e anavi a l’escòla. Teniáu plus drecha! Après quauqueis annadas, au moment qu’aguèri enveja de faire d’enfants, abandonèri.
Parle-nous de tes premiers écrits publiés.
Éran lei Questions essencialas. La Maria Noela Pieracci me decidiguèt, Mesclum demandèt de tèxtes, me decidiguèri, e me faliá lei faire corregir per quauqu’un. MNP qu’èra alora en Itàlia m’ajudèt fòrça per Internet. Sabiáu ren de la gramatica!
Au fond, écrire avec un ton léger, est-ce que ça ne réclame pas encore plus d’effort ?
Òc, es ben aquò, urosament de legir San Antonio m’ajudèt. Es complicat dins l’escrich de faire passar un lengatge parlat. M’a faugut quasi dètz ans de trabalh per trobar quauqua ren que semblèsse simple. Fin finala es fòrça complicat de faire simple.
Une fois écrit, il faut publier le livre, et admettre qu’il ne sera lu en occitan que de façon confidentielle. Mais faut-il vraiment l’admettre …?
Pas la pena de se metre de saucissas davant leis uelhs, lo lectorat occitanofòn es pichòt, es la realitat de uei. Donar d’oxigèn à la creacion es publicar lei libres en occitan amb una traduccion francesa, anglesa o que que siegue en regard. Crèsi qu’au Pen Club d’Òc siam mai o mens totei d’acòrd sus aquò. Avètz que de regardar la capitada dau Matagòt Modèrn de Matieu Peitavin. Lo monde vòu ben d’occitan, mai vòu comprendre tanben çò que legís.
Prepaus rebalhats per Miquèu Neumuller
De legir : Cronicas pacolinas – Magali Bizot-Dargent, 8€, 100 p. IEO Edicions (a agut lo prèmi IEO Joinessa).
I aviá alora, vos parli deis annadas setanta, ges de professionaus, o quasi, e ieu èri ja mestressa. Éra dificíl. E una paraula de Glaudi Alranq m’a fach chifrar ; me voliá far venir au Teatre de la Carriera e per m’atalentar me diguèt : “vèn trabalhar ambe ieu, t’asseguri dos mes de salaris l’an”. Li aviáu respondut : “es pas possible, ai un apetit gròs e mangi dotze mes per an”. Trabalhavi ambe Neyton a Tolon, puei de matin tornavi a Marselha ambe lo trin, preniáu la docha a la gara e anavi a l’escòla. Teniáu plus drecha! Après quauqueis annadas, au moment qu’aguèri enveja de faire d’enfants, abandonèri.
Parle-nous de tes premiers écrits publiés.
Éran lei Questions essencialas. La Maria Noela Pieracci me decidiguèt, Mesclum demandèt de tèxtes, me decidiguèri, e me faliá lei faire corregir per quauqu’un. MNP qu’èra alora en Itàlia m’ajudèt fòrça per Internet. Sabiáu ren de la gramatica!
Au fond, écrire avec un ton léger, est-ce que ça ne réclame pas encore plus d’effort ?
Òc, es ben aquò, urosament de legir San Antonio m’ajudèt. Es complicat dins l’escrich de faire passar un lengatge parlat. M’a faugut quasi dètz ans de trabalh per trobar quauqua ren que semblèsse simple. Fin finala es fòrça complicat de faire simple.
Une fois écrit, il faut publier le livre, et admettre qu’il ne sera lu en occitan que de façon confidentielle. Mais faut-il vraiment l’admettre …?
Pas la pena de se metre de saucissas davant leis uelhs, lo lectorat occitanofòn es pichòt, es la realitat de uei. Donar d’oxigèn à la creacion es publicar lei libres en occitan amb una traduccion francesa, anglesa o que que siegue en regard. Crèsi qu’au Pen Club d’Òc siam mai o mens totei d’acòrd sus aquò. Avètz que de regardar la capitada dau Matagòt Modèrn de Matieu Peitavin. Lo monde vòu ben d’occitan, mai vòu comprendre tanben çò que legís.
Prepaus rebalhats per Miquèu Neumuller
De legir : Cronicas pacolinas – Magali Bizot-Dargent, 8€, 100 p. IEO Edicions (a agut lo prèmi IEO Joinessa).
Robèrt Marti es mòrt