Andrieu Neyton par Magali Bizot

Vos dèvi presentar un òme qu’es un cepon dau teatre modèrne de Provença, d’Occitania, e qu’es en mai un tròç de ma joinessa. Aviáu 20 ans. Avançavi dins la coneissença de la cultura d’Oc.

Tocant  mei grands òmes de totjorn, Victor Hugo, Jules Verne, Frederic Mistral, Aragon, Boris Vian, i aviá ara Jòrgi Reboul, Robert Lafont, e quauqueis autrei… Mon monde de l’epòca, èra de tres nivèus, i aviá lei joves, qu’aviam la vintena dins lo monde occitanista e militant, eriam leis umans, lo pòple, e entre lei grands  susnomats e leis umans i aviá una categoria especiala, d’èstres remirables, categoria intermediari e inter-mondes, coma qu diriá lei eròis, lei mitat-dieus. E dins aqueleis eròis i aviá Marti, Beltrame, Barsotti, Rosina de Pèire, d’autrei e André Neyton, qu’èron per ieu quasi vièlhs, donc panteonisables ! Pensatz avián de trenta cinq ans au mens!  

Per fòrça monde Andrieu Neyton fuguèt un revelator! Aqueu que nos a fach tastar un teatre autre, un teatre que nos fasiá pantaiar, que lo remiraviam de luench, de ben trop luench. L’agitpròp, lo TNP, lei teatres minoritaris e de lucha, tot aquò e la lenga.

Nasquèt André lo 26 de janvier de 1935 a Tolon. D’un paire obrier a l’Arsenau, coma un Tolonenc sus dos, e d’una maire corduriera. Dei quatre grand-parents, un èra de Savòia, aviá fach 7 ans de servici militari a Tolon i restèt, l’autre, banastier de Baviera, partit a Tolon s’embarcar  per Argeriá, embarquèt pas, e lei doas mamets arribavan d’Italia ! Podem donc dire un provençau, un tolonenc de la bòna, que d’aquèu temps l’integracion se fasiá lèu, per la lenga occitana e lo biais de viure mediteranenc e solidari dei mitans popularis ! Degun parlava francés dins la vida vidanta, pas mai au trabalh !

Despuei d’annadas èra monitor de colòs e animator per lei Francas. Per l’associacion fa un estatge de teatre a Versailles, La Revelacion ! A Tolon s’embrenga dins una tropa de teatre, Calendal, menada per Robert Fouque, Andrieu i jòga de classic e de modèrne. Fa en mai animator esportiu periescolar. Ben ocupat !

Sa frema, Claudia, animatritça dança folclorica, conéis Jòrgi Reboul, Mirò Poggio, Guiu Martin, assista a d’estatgis dau Calen de Marselha, grand fogau d’educacion populara provençala. En 66, ausís en conferéncia un mec, que charra doas oras de temps. Lo public, Neyton bèu primier, es pivelat , S’apelava Robert Lafont, lo Mec ! Lo rescòntre serà essenciau! Andrieu descubre una autra rason de defendre la cultura, de defendre sa dobla cultura, francesa e occitana. S’avisa  que lo teatre pou èstre en mai d’un factor d’evolucion de la societat, un biais de reconquistar nòstra cultura, nòstra lenga raubada. Ensenhant, umanista, òme de progrés, òme de teatre, poviá que se reconéisser dins la pensada de Lafont.

E Lafont, ja escrivan de teatre, prepausa au jove Neyton un espectacle que racontariá Provença, un regard modèrne, sensa clichat, en provençau ! Serà una aventura immensa : Per Joia recomençar jogat a Fòx Amphos!

Una equipa d’instits motivats se mète au trabalh. Lafont escrit, manda lei scenas, son repetadas tre la recepcion. Lei costumas son prestats per lo Centre dramatic das Ais.

La reprensentacion es un choc.

Per Andrieu e sa còla es una revelacion : Se pòu ! Se pòu faire de teatre modèrne en òc ; l’òc pòu tot dire !

Pascas 71 a Peynier, estatge dau Calen, atalier teatre encara. Ambè una còla subremotivada trabalha Lo darrier moton, peceta de Gaston Beltrame que denóncia lo regrandiment e lei devastacions dau camp militari de Canjuers. D’estiu se retrobam en Artinhòsc leis estatgiaris, per montar un espectacle vertadier a l’entorn de la pèça.

La dinamica es lançada, succès dei grands dins lei vilatges ont es presentat, virarà dos ans l’espectacle, ambé una representacion au grand anfi de la Sorbonne, dins l’encastre dei jornadas dau Teatre dei Nacions  de Jean-Louis Barrault, ren qu’aquò.

Partent d’aqui, cada an ò quasi, un espectacle novèu montat per Neyton es jogat per la tropa qu’es venguda Centre Dramatic Occitan de Provença.

73 Dom Esquichòte, de Robert Lafont,
El Canto General de Pablo Neruda, montat tre leis eveniments de Chile,
74 Lo còp d’estat de 1851 de Gaston Beltrame. Lei provençaus que se revòutan còntra  Napoleon III. En 75 es seleccionat per lo Festenau Mondiau de Teatre de Nancy, dirigit per Jack Lang e serà jogat puèi dins de teatres nacionaus.

Neyton a obtengut una casemate dins lei barris de Tolon, i cream, i bastissem  un teatre vertadier lo Teatre de la Porte d’Italie. Es d’aqueu periòde en 75 que decida lo Neyton d’abandonar l’ensenhament per se consacrar exclusivament au teatre, fuguèt una chausida tras que corajosa, e rara !
 
Seràn puei en 76 Popre e companhá de Rene Merle puèi Es enebit d’intrar, L’asili e Chòle babau de Florian Vernet.
Lei cascavèus de Robert Lafont en 77, que serà reprès amb una còla novèla en 79 e en 83 per la television francesa.
 Mon bèu pais tot estrifat. Le rapport Wallace Muller, Nini Polyphème, de Florian Vernet, La croisade, de Robert Lafont, Le venin du théâtre, que se jòga sota un capitèu, que l’i an représ lo teatre un còp ben amenatjat, e en 85, espeta, explòsa lo capitèu ! A tot coneissut l’Andrieu !
 
Odyssée 86, fins a Odyssée 2000 mai de 300 representacions, fins a Atenas ! Bloodymary show. Un espectacle René Char.
Un son et lumiere Gaspard de Besse en 88! Es lo primier còp que se risca Neyton d’escriure lo texte d’un espectacle !

En 91 duerbe l’Espace Comedia a Tolon, dins un ancian cinema, l’i es totjorn !
 
Escrirà puèi quasi totei leis espectacles que montarà ! Es guierdonat uèi per aquo ! Per aquela òbra d’escritura. Qu’es consequenta, variada e bèla, ansin :
 
2000 La farandola de la libertat 1851 encara.
2003 Barras le vicomte à l’ail  Un varés dins la Revolucion.
2004 La legende noire du soldat O l’affaire du 15eme corps. La diffamation des soldats du Midi pour des raisons de basse politique ! Labellisé par la Mission du Centenaire 14-18.
2006 L’affaire de la Belle Cadiere… Mascariá e manipòla !
2008 Du beurre dans les rutabagas… Ocupacion e resisténcia.
En 2010, monta Occitania for ever Extrachs de l’òbra teatrala  de Robert Lafont.
En 2014 e 2015 tòrna escriure Maurin des Maures et Gaspard de Besse per de représentacions-randonèias.
En 2016 serà : Moi Gaston Dominici assassin par défaut, que vira totjorn.

Dins totei aquelei pèças, L’escrivan a servit lo meteire en scena, qu’a dirigit lo comedian, qu’a noirit l’escrivan. La bocla es boclada !