Canada : lo suicidi de la cantarèla Kelly Fraser desvèla lo malèstre deis artistas autoctònes

Lo suicidi de la cantarèla Inuk Kelly Fraser, la velha de Novè a son ostau de Winnipeg (Manitoba), a mes pron en aia lei comunautats autoctònas dau Canada. Aviá pas mai que 26 ans.

Coneissiá de notorietat despuei 2013 au Canada, quora adaptèt a l’inuktikut la cançon de la cantarèla Rihanna, Diamonds.

Sa familha a dich que la joina frema « cercava d’ajuda d’un biais actiu e parlava dubertament de sei demons de chasque jorn a seis afogats ».

Dau còp mai que d’un artista autoctòne a evocat lei problèmas deis artistas dei premierei naciens, e mai largament d’un socit màger per leis autoctònes, lo suicidi.

Li a ben pauc d’ajudas e de servicis per leis Inuits, a dich per exemple JB The First Lady, una autora-interprèta de Hip-Hop, militanta autoctòna de Vancouver.

E la muma de declarar que « li a una epidemia de suicidis amé lei joines en particulier ». Totei lei comentaris evòcan un treble pòst-traumatic de son enfància, qu’auriá afectat Kely Fraser durant d’annadas. Se seriá pereu acarada au racisme, en particulier sus lei malhums sociaus. Mai que d’un anonim aborrissènt leis autoctònes au Canada.

Kelly Fraser èra d’un corrent de joineis artistas autoctònas que vòlon utilizar sei lengas dins sei cançons. Son dins un processus de recuperacien culturala e lengüistica, e la joina artista èra ja una icòna per d’autrei que vòlon s’assajar a la cançon.

Mai ce que caracterisa lo mai aquelei joineis artistas es lo sentiment de soletat. Au país, dins lo grand Nòrd, a Kuujjuaq, baia d’Ungava, leis Inuits, entre alcòl, chaumatge, e solitud, vivon mai lo risc dau suicidi que d’autres ; mai lei problèmas sociaus semblan aquelei d’una autra planèta per leis autoritats dau Canada. Ailà l’estatistica nos ensenha que lo suicidi pertòca 25 còps mai que dins lo rèsta dau Québec.

Hanna Tooktoo ne’n saup quauqua ren. Aquela autra joina Inuit a acampat 25 000 dollars canadencs am’ un finançament participatiu . Sa tòca, traversar lo país amé son velò per portar un messatge còntra lo suicidi deis autoctònes, en particulier lei joines, e sensibilisar lo monde. Per aquò a fach lo viatge entre Victoria e Montréal l’estiu passat.

« Conèissi degun que siegue pas pertocat per lo suicidi au Nunavuk, lo territòri deis Inuits. Ce qu’es pas normau es de s’i acarar sensa ajuda. Es evident que nos fan fauta lei servicis. Lei Canadencs devon saupre coma es dificile de perdre de sòcis de sa familha com’aquò, coma pòu afectar tota la vida de quauqu’un ».

Per ela manca de ressorsas e penuria de servicis dins lei grands espacis depoplats e paures dei resèrvas, an una responsabilitat fondamentala dins aqueu fenomèn. « Fòrça monde patisson de malautiás mentalas, que degun sonha ».

Mai lo monde autoctòne dau Canada patisse encara de la politica d’Estat dei « Collègis », de pensionats onte siguèron acampats leis enfants autoctònes raubats a sei familhas per rason sociala, entre 1860 e 1990 : li siguèt enebit de parlar sa lenga, e, dètz ans puei, liberats, lei joines tornavan a sei comunautats, aculturats, e mai que d’un còp victimas de l’alcòl.

E Hanna Tooktoo ara espèra amb’aquò sensibilisar lo monde an un projèct de centre de desintoxicacien au Nunavik. Fins qu’ara un solet centre de desintoxicacien es dubert dins la resèrva, bastit a la fin de la segonda guèrra mondiala per l’armada americana, tròp pichon e dins un estat de degradacien que l’empacha de jugar son ròtle.