Les troupes françaises débarquent à Cavalaire (XDR)
Lo remèmbre dau desbarcament dei tropas Aliadas au Dramont lo 15 d'Avost de 1944 es cavilhat per tot e jamai dins mon còr.
An aqueu temps marchavi sus mei dotze ans, e aquel eveniment fuguèt un grand imatge de ma vida que me secuta e que s'es riblat subre ieu coma un liam que jamai podrà s'avalir.
An aqueu temps, Sant Rafèu, nòstra vilòta, èra sota la jòta d'aqueleis Alemands, li disièm lei "verds d'aram".
Lo desbarcament deis Aliats es arribat, ben urosament a botar un arrèst an aquesta tirania qu'aviá enfetat lo País tot de lòng d'aquelei quatre annadas d'ocupacion.
Mon paire fasiá lo maubrier, e Dieu saup quant de monuments aviá eregit a la memòri dei mòrts a la seguida de la premiera guèrra mondiala.
Puei es venguda aquela de quaranta e se pòu dire que de maubre n’i aviá gaire, tant vau dire que n’i aviá ges. La maubreriá s'èra remudada dins lo ressatge dau bòsc. Es per aquò que mon paire, dau maubre èra vengut mèstre dins aquest art dau ressatge.
La tremudacion fuguèt lèu facha, coma l'afortissiá : « Ai pas agut lo temps de parlar solet ».
An aqueu temps marchavi sus mei dotze ans, e aquel eveniment fuguèt un grand imatge de ma vida que me secuta e que s'es riblat subre ieu coma un liam que jamai podrà s'avalir.
An aqueu temps, Sant Rafèu, nòstra vilòta, èra sota la jòta d'aqueleis Alemands, li disièm lei "verds d'aram".
Lo desbarcament deis Aliats es arribat, ben urosament a botar un arrèst an aquesta tirania qu'aviá enfetat lo País tot de lòng d'aquelei quatre annadas d'ocupacion.
Mon paire fasiá lo maubrier, e Dieu saup quant de monuments aviá eregit a la memòri dei mòrts a la seguida de la premiera guèrra mondiala.
Puei es venguda aquela de quaranta e se pòu dire que de maubre n’i aviá gaire, tant vau dire que n’i aviá ges. La maubreriá s'èra remudada dins lo ressatge dau bòsc. Es per aquò que mon paire, dau maubre èra vengut mèstre dins aquest art dau ressatge.
La tremudacion fuguèt lèu facha, coma l'afortissiá : « Ai pas agut lo temps de parlar solet ».
La riba de mar clafida de muralhas batalhieras
Aquí de trabalh se ne’n mancava pas. Avètz agut sovenènça que leis Alemands avian embarriat quasiment tota la Costiera d'Azur fins qu'a Menton ? Es per aquò que mon paire ressava de planchetas qu'anavan servir de cofratge a betum armejat.
L'armada nazia aviá trobat un biais per bastir toteis aquelei batariás qu'assostavan de canons de tota merça, ben escondudas demieg lei ròcas de nòstra bèla Costiera d'Azur. Tota la riba de mar ne’n fuguèt clafida d'aquelei muralhas batalhieras.
Lo S.T.O (Service Trabalh Obligatòri) coma li disièm, emplegava de "trabalhadors requerits".
Es l'Organisacion Todt que bailejava aqueleis òbras. Obligava ansin totei leis òmes valides, qu'encara restavan, a trabalhar per elei, que malurosament nòstra armada aviá capitulat e nòstrei paures sòudats fuguèron fach presoniers.
Lei sòudats italians tanben èran emplegats, e entre aquelei qu'anavan quèrre lei planchetas a la rèssa, se ne’n trobavan ben quauqueis uns que pron sovent se desbotonavan a mon paire tot aquò qu'avián sus lo còr.
Mon paire, eu, italian de naissença, (aviá fach aquela de quatòrge), s'èra pres de compassion e aviá pas escampat son òli en charrant amb elei. A tres ostaus dau nòstre demorava lo cap de la dogana ambé sa frema e sei quatre chatas qu'èran de mon temps.
Eriam sòcis, e jogaviam pron sovent ensems. Aqueu doganier, breton dau bon grum, èra un resistent ferotge. De son burèu, lei fenèstras que viravan sus lo pòrt, li espandissian un espetacle de mala desolacion. Lo pòrt èra estat destruit tot a plat, e aquò li èra de mau per lo doganier.
L'armada nazia aviá trobat un biais per bastir toteis aquelei batariás qu'assostavan de canons de tota merça, ben escondudas demieg lei ròcas de nòstra bèla Costiera d'Azur. Tota la riba de mar ne’n fuguèt clafida d'aquelei muralhas batalhieras.
Lo S.T.O (Service Trabalh Obligatòri) coma li disièm, emplegava de "trabalhadors requerits".
Es l'Organisacion Todt que bailejava aqueleis òbras. Obligava ansin totei leis òmes valides, qu'encara restavan, a trabalhar per elei, que malurosament nòstra armada aviá capitulat e nòstrei paures sòudats fuguèron fach presoniers.
Lei sòudats italians tanben èran emplegats, e entre aquelei qu'anavan quèrre lei planchetas a la rèssa, se ne’n trobavan ben quauqueis uns que pron sovent se desbotonavan a mon paire tot aquò qu'avián sus lo còr.
Mon paire, eu, italian de naissença, (aviá fach aquela de quatòrge), s'èra pres de compassion e aviá pas escampat son òli en charrant amb elei. A tres ostaus dau nòstre demorava lo cap de la dogana ambé sa frema e sei quatre chatas qu'èran de mon temps.
Eriam sòcis, e jogaviam pron sovent ensems. Aqueu doganier, breton dau bon grum, èra un resistent ferotge. De son burèu, lei fenèstras que viravan sus lo pòrt, li espandissian un espetacle de mala desolacion. Lo pòrt èra estat destruit tot a plat, e aquò li èra de mau per lo doganier.
Endrechs estrategics
Une fois tues les batteries côtières allemandes, le débarquement s'organise (XDR)
De bèus còps lo vèspre, mei parents (aquò me ne’n soveni coma s'èra d'aièr) nos cridavan a ma sorreta e ieu : « A la cocada ! ».
Lo doganier èra aquí e mon paire carrejava lei sòudats italians que se confisavan talament ben an eu.
Coneissian quasiment totei lei ròdes onte trabalhavan.
Ambé lo reviratge de mon paire, ensignavan au doganier toteis aquesteis endrechs estrategics. Cargat d'aqueleis indicas, lo doganier lei mandava a un malhun regionau de la Resisténçia per Londres.
Tot aquò vai sensa dire que l'ai sauput gaire après lo desbarcament deis Aliats. Pensatz ben que lo secrèt fuguèt ben gardat, aquò's segur èra aisat de lo comprendre, perqué es pas que non lo sachetz, mai lei pichons, per natura, son pas maganhós, mai per faire lo leventi aquí largan tot, subretot a l'escòla.
Mei sòrres ainadas, qu'avian una vintena d'ans, coneissian de joines mai o mens embregadats dins la Resisténçia. Escotavan totjorn d'escondons ambé mei parents la radiò de Londres que mandava de lònga son indicaire sonòre originau.
Cada còp aquela musica m'amusava, estènt que fasiáu parier ambé ma bodofla de musica. Barravan lei fenestras, pestelavan la pòrta a doble torn, se gardavan ben, Dieu gardi, de toteis intrusions.
Quin mau t’avian per agantar aquela radiò clandestina ! Quant de còps mon paire marronava quand podiá pas faire tenir ben clar la netetat de l'uelh verdet de l'estacion, que de lònga parpelejava.
Aquela radiò mandava de messatges en còdi per la Resisténçia francesa, que, de bèus còps, me fasien petar dau rire, e n’ aviá qu'èran pron salivós. Vos ne’n vau balhar quauqueis uns e sensa passar l'òsca, donava aperaqui aquò :
– « Madama Taca-d'òli es la rèina de la bonheta ».
– « Lei tards-quand-dinan an qu'a se levar d'ora ».
– « Lei flamencs veson pas totjorn la vida en ròsa ».
Lo doganier èra aquí e mon paire carrejava lei sòudats italians que se confisavan talament ben an eu.
Coneissian quasiment totei lei ròdes onte trabalhavan.
Ambé lo reviratge de mon paire, ensignavan au doganier toteis aquesteis endrechs estrategics. Cargat d'aqueleis indicas, lo doganier lei mandava a un malhun regionau de la Resisténçia per Londres.
Tot aquò vai sensa dire que l'ai sauput gaire après lo desbarcament deis Aliats. Pensatz ben que lo secrèt fuguèt ben gardat, aquò's segur èra aisat de lo comprendre, perqué es pas que non lo sachetz, mai lei pichons, per natura, son pas maganhós, mai per faire lo leventi aquí largan tot, subretot a l'escòla.
Mei sòrres ainadas, qu'avian una vintena d'ans, coneissian de joines mai o mens embregadats dins la Resisténçia. Escotavan totjorn d'escondons ambé mei parents la radiò de Londres que mandava de lònga son indicaire sonòre originau.
Cada còp aquela musica m'amusava, estènt que fasiáu parier ambé ma bodofla de musica. Barravan lei fenestras, pestelavan la pòrta a doble torn, se gardavan ben, Dieu gardi, de toteis intrusions.
Quin mau t’avian per agantar aquela radiò clandestina ! Quant de còps mon paire marronava quand podiá pas faire tenir ben clar la netetat de l'uelh verdet de l'estacion, que de lònga parpelejava.
Aquela radiò mandava de messatges en còdi per la Resisténçia francesa, que, de bèus còps, me fasien petar dau rire, e n’ aviá qu'èran pron salivós. Vos ne’n vau balhar quauqueis uns e sensa passar l'òsca, donava aperaqui aquò :
– « Madama Taca-d'òli es la rèina de la bonheta ».
– « Lei tards-quand-dinan an qu'a se levar d'ora ».
– « Lei flamencs veson pas totjorn la vida en ròsa ».
"Nànci a lo tòrticòli"...e lei nazis l'auràn leu elei...
Bientôt Nice est libérée (XDR)
Aquí vai sensa dire qu'ai un pauc passat la rega, mai lo biais de dire d'aquelei messatges a doble entendre s'endeveniva tant que non sai... D'aquestei messatges enigmatics se ne’n espandissian de molonadas, ieu risiáu‚ mai avian una importança capitala per aquelei que sabian ne’n interpretar lo sens.
Lo jorn de davant dau desbarcament, mei sòrres e lo doganier aprenguèron sus lo tantòst que la radiò de Londres aviá largat lei tres messatges assabentant que lo desbarcament se debanariá lo 15 d'Avost. Aquelei tres messatges, elei vertadiers‚ lei veici :
– « Nànci a lo tòrticòli».
– « Lo caçaire es afamat ».
– « Gaby vai se coucar dins l'èrba ».
Lo sachent, la decision de s'escapar sus lo còp de l'ostau fuguèt lèu presa. Mei parents e mei sòrres alestiguèron tant-lèu quauquei vestiduras e un panier amb un pauc de mangilha.
Revesi totjorn ma maire s'afanant pròche de la saca de cuer, (que fai tant flòri ara), estremant totei lei papiers de la familha ansin que de barlòcas que mei parents rejognian coma de relíquias.
Au picar de nòu oras de vèspre, tota la familha s'adraièt de vers lo camin de Valescura, sachent lo gros risque que preniam en causa dau cuerbefuòc. Fasiá encara jorn e mon paire tirèt davant amb un fanau a la man.
Camineriam sensa s'arrestar fins qu'ai bòscs de pins‑pinhons que se ne’n esvanèt un olor de pegola embausemant l'èr leugier d'aquela bèla nuech d'estiu. Tot lo trajèct dau Gòlf èra complantat de pins-pinhons.
Ma maire se ramentava, quant de còps aviá agut pres aqueu camin d'a pè quand èra joina per anar trabalhar au Grand Ostal dau Gòlf. D'aqueu temps, majament l'invern, l’i aviá fòrça d'Anglés que presavan tant aqueu ròde subre-bèu.
Lo jorn de davant dau desbarcament, mei sòrres e lo doganier aprenguèron sus lo tantòst que la radiò de Londres aviá largat lei tres messatges assabentant que lo desbarcament se debanariá lo 15 d'Avost. Aquelei tres messatges, elei vertadiers‚ lei veici :
– « Nànci a lo tòrticòli».
– « Lo caçaire es afamat ».
– « Gaby vai se coucar dins l'èrba ».
Lo sachent, la decision de s'escapar sus lo còp de l'ostau fuguèt lèu presa. Mei parents e mei sòrres alestiguèron tant-lèu quauquei vestiduras e un panier amb un pauc de mangilha.
Revesi totjorn ma maire s'afanant pròche de la saca de cuer, (que fai tant flòri ara), estremant totei lei papiers de la familha ansin que de barlòcas que mei parents rejognian coma de relíquias.
Au picar de nòu oras de vèspre, tota la familha s'adraièt de vers lo camin de Valescura, sachent lo gros risque que preniam en causa dau cuerbefuòc. Fasiá encara jorn e mon paire tirèt davant amb un fanau a la man.
Camineriam sensa s'arrestar fins qu'ai bòscs de pins‑pinhons que se ne’n esvanèt un olor de pegola embausemant l'èr leugier d'aquela bèla nuech d'estiu. Tot lo trajèct dau Gòlf èra complantat de pins-pinhons.
Ma maire se ramentava, quant de còps aviá agut pres aqueu camin d'a pè quand èra joina per anar trabalhar au Grand Ostal dau Gòlf. D'aqueu temps, majament l'invern, l’i aviá fòrça d'Anglés que presavan tant aqueu ròde subre-bèu.
Marseille se soulève avant l'arrivée des troupes régulières (Photo Jacques Belin DR)
Eriam pròche d'Agai e jamai de la vida auriam imaginat que lo desbarcament anariá se debanar a nòstrei pès.
En plen mitan dau bòsc, mon paire destrauquèt un polit agachon que serviá plus dempuei un brave temps ; per encausa ! estènt que la caça èra enebida emai que lei caçaires deguèron escondre lei fusius.
Quand vegueriam, ma sorreta e ieu, aquela cabaneta de ramas, aquí manderiam de crids de jòias talament eriam uròs ! Pensatz un pauc, una cabana ! cresètz pas qu'aquò siegue lo pantai de totei lei mòssis ? Majorament coma aquesta !...
E d'aquò per un temps, nos faguèt escafar l'estransi d'aquel eveniment qu'anava faire epòca...
Subran, au picar de miejanuech lo fiòc d'artifice comencèt. N’ aviáu ja vist avans la guèrra mai coma aqueste jamai ; aqueu d'aquí lei passava totei.
Aquò petava de tot bòrd, lei balas traçantas esclargivan lo cèu coma de jorn, aviam pas agut besonh dau fanau !.. Leis esparradas de còps de canons trauquèron sensa relambi lo silenci d'aquel bèla nuech estelada.
Quauquei fes quand èri solet e qu'ausiáu tronar la nuech, lo tremolum me preniá pron sovent, urosament qu'aquí, dins aqueu bòsc, eriam rassegurats ma sorreta e ieu per nòstrei parents.
Dire qu'agueriam pas agut paur, anariáu pas fins qu'aquí, mai aquò qu'es segur, lo secutge de pas saupre coma tot aquò anava virar nos carcagnava que non sai. Passeriam la nuech dins aqueu bòsc, a la sosta, se se pòs dire, de l'agachon e a poncha d'auba, partigueriam per un ròde que li diem : "lei Caus".
Aquí l’i aviá una bastida que lo Mèstre èra Sénher Caïs. Aviá un fiu qu'èra de mon temps e eriam cotria dins la meteissa classa a l'escola.
La familha Caïs nos aculiguèt calorentament, e aquò nos anèt prefond. La bastida amatada au mitan d'una polida esclarziera t’aviá un chale que sentiá bòn lo terraire, e davans son intrada, s'auborava un tilhòu majestós.
Son fulhatge abondós ombrejava a chapòli una granda terrassa. Gosteriam una morsegada soto lo bèl ombrun dau tilhòu, puei lo fiu Caïs me faguèt intrar dins lo membre tot d'un vanc.
Aquò que m'aviá lo mai espantat, fuguèt lo bòn pron de papier pega-mosca penjat ai fustas ; un eissam de moscas èran tant enviscada qu'auriatz dich un brusc.
En plen mitan dau bòsc, mon paire destrauquèt un polit agachon que serviá plus dempuei un brave temps ; per encausa ! estènt que la caça èra enebida emai que lei caçaires deguèron escondre lei fusius.
Quand vegueriam, ma sorreta e ieu, aquela cabaneta de ramas, aquí manderiam de crids de jòias talament eriam uròs ! Pensatz un pauc, una cabana ! cresètz pas qu'aquò siegue lo pantai de totei lei mòssis ? Majorament coma aquesta !...
E d'aquò per un temps, nos faguèt escafar l'estransi d'aquel eveniment qu'anava faire epòca...
Subran, au picar de miejanuech lo fiòc d'artifice comencèt. N’ aviáu ja vist avans la guèrra mai coma aqueste jamai ; aqueu d'aquí lei passava totei.
Aquò petava de tot bòrd, lei balas traçantas esclargivan lo cèu coma de jorn, aviam pas agut besonh dau fanau !.. Leis esparradas de còps de canons trauquèron sensa relambi lo silenci d'aquel bèla nuech estelada.
Quauquei fes quand èri solet e qu'ausiáu tronar la nuech, lo tremolum me preniá pron sovent, urosament qu'aquí, dins aqueu bòsc, eriam rassegurats ma sorreta e ieu per nòstrei parents.
Dire qu'agueriam pas agut paur, anariáu pas fins qu'aquí, mai aquò qu'es segur, lo secutge de pas saupre coma tot aquò anava virar nos carcagnava que non sai. Passeriam la nuech dins aqueu bòsc, a la sosta, se se pòs dire, de l'agachon e a poncha d'auba, partigueriam per un ròde que li diem : "lei Caus".
Aquí l’i aviá una bastida que lo Mèstre èra Sénher Caïs. Aviá un fiu qu'èra de mon temps e eriam cotria dins la meteissa classa a l'escola.
La familha Caïs nos aculiguèt calorentament, e aquò nos anèt prefond. La bastida amatada au mitan d'una polida esclarziera t’aviá un chale que sentiá bòn lo terraire, e davans son intrada, s'auborava un tilhòu majestós.
Son fulhatge abondós ombrejava a chapòli una granda terrassa. Gosteriam una morsegada soto lo bèl ombrun dau tilhòu, puei lo fiu Caïs me faguèt intrar dins lo membre tot d'un vanc.
Aquò que m'aviá lo mai espantat, fuguèt lo bòn pron de papier pega-mosca penjat ai fustas ; un eissam de moscas èran tant enviscada qu'auriatz dich un brusc.
Jorn de granda finfa
Les goumiers marocains participent largement à la libération de la cité phocéenne où les combats feront deux mille morts (photo XDR)
D'autrei gènts tanben s'èran ja recampats, quand subran tre vuech oras de matin vegueriam desbarcar lei premiers sòudats americans.
Vos dire nòstra jòia, nòstre bonur ambé de mots, qu'aquestei sarián pas pron fort per leis exprimir.
Tot de lòng d'aquestei quatre annadas infamas qu'aviá faugut sudurar, leis uniformes verdàs dei naziàs enfectèron tant nòstreis uelhs, qu'autanben la vista d'aquelei sòudats americans nos trevirèt que non sai.
Èra un jorn de granda finfa, tanben lei potonanas e lei plors se mesclèron a nòstra alegrança.
Revesi encara mon paire quand s'entrauquèt dins lo fornit per anar faire sei besonhs e que fuguèt d'aqueu moment que leis Americans lo destrauquèron ambé sei braias au sòu...
Enrodat de sòudats americans, risiá coma un asclat, de rire de bonur mesclat de plors. Me ramenti encara de la faiolada que la frema de Sénher Caïs, ajudada deis autrei fremas, mitonèron dins un bugadier tant negre de suja talament qu'aviá degut servir a colar de bugadas.
Leis Americans, elei, quand tastèron an aquelei faiòus, tombèron de lagremas de la jòia ; pensatz un pauc, es pas en cò d'elei lo manjar qu’agradavan lo mièlhs ?
Vos dire nòstra jòia, nòstre bonur ambé de mots, qu'aquestei sarián pas pron fort per leis exprimir.
Tot de lòng d'aquestei quatre annadas infamas qu'aviá faugut sudurar, leis uniformes verdàs dei naziàs enfectèron tant nòstreis uelhs, qu'autanben la vista d'aquelei sòudats americans nos trevirèt que non sai.
Èra un jorn de granda finfa, tanben lei potonanas e lei plors se mesclèron a nòstra alegrança.
Revesi encara mon paire quand s'entrauquèt dins lo fornit per anar faire sei besonhs e que fuguèt d'aqueu moment que leis Americans lo destrauquèron ambé sei braias au sòu...
Enrodat de sòudats americans, risiá coma un asclat, de rire de bonur mesclat de plors. Me ramenti encara de la faiolada que la frema de Sénher Caïs, ajudada deis autrei fremas, mitonèron dins un bugadier tant negre de suja talament qu'aviá degut servir a colar de bugadas.
Leis Americans, elei, quand tastèron an aquelei faiòus, tombèron de lagremas de la jòia ; pensatz un pauc, es pas en cò d'elei lo manjar qu’agradavan lo mièlhs ?
Jogar au pichòt sòudat
Ausi encara lo grand cacalàs que faguèt un sòudat american quand veguèt mon èr empedit, sachent pas de qué faire d'aqueu pichòt saquet que m'ofriguèt tant polidament.
Ambé lo gròs det de sa man mimèt lo gèst de beure ; èra lo premier còp que veguèri qu'ambé de pouvera e d'aiga se podiá faire coma per magia d'aranjada, perqué dins ma pichona tèsta, de la vida s'èra capitat de veire una tala remuda‑remuda !....
Un autre, eu, me fiquèt davant leis uelhs un pareu de luneta de mica sarrada per un elastica, me coifèt d'un calòt e m'envertolhèt a l'entorn dau còu un tròc de seda bariolada descopada d'una copòla de paratombada, amb aquò la famosa biaça portada en bricòla, que fai tant flòri ara encò dei joines.
Èri fièr coma un galon qu'auriá trobat un lombrin... Cu d'entre nautres, dau temps de son enfànçia, a jamai agut pantaiat de jogar au pichòt sòudat ?.... Aquela biaça l'ai totjorn gardada coma una relíquia.
Ambé lo gròs det de sa man mimèt lo gèst de beure ; èra lo premier còp que veguèri qu'ambé de pouvera e d'aiga se podiá faire coma per magia d'aranjada, perqué dins ma pichona tèsta, de la vida s'èra capitat de veire una tala remuda‑remuda !....
Un autre, eu, me fiquèt davant leis uelhs un pareu de luneta de mica sarrada per un elastica, me coifèt d'un calòt e m'envertolhèt a l'entorn dau còu un tròc de seda bariolada descopada d'una copòla de paratombada, amb aquò la famosa biaça portada en bricòla, que fai tant flòri ara encò dei joines.
Èri fièr coma un galon qu'auriá trobat un lombrin... Cu d'entre nautres, dau temps de son enfànçia, a jamai agut pantaiat de jogar au pichòt sòudat ?.... Aquela biaça l'ai totjorn gardada coma una relíquia.
Sans attendre la reconquête complète du littoral, les troupes alliées remontent par Aubagne dans les Alpes, où la Résistance combat les troupes allemandes et bien souvent nettoie le territoire avant l'arrivée des troupes régulières (photo Aumont DR)
Premiera cigareta au jorn lo mai lòng
Un autre tanben me balhèt un pichòt paquet de cigaretas, lo durbiguèri e çò qu'èra dròle es que ne’n aviá que tres, lo portèri au nas, sentiá lo mèu ; es coma aquò qu'ai tubat ma premiera cigareta.
Vos dirai pas tot çò qu'ai poscut tossir e mai racar, estènt que ma sorreta e ieu agueriam tant e ben tant manjat de chocolat que ne’n fugueriam costiblat tres jorn de temps !.....
Vaicí coma fuguèt ma premiera tòca ambé leis Americans. L'endeman s'entornaviam mai vers nòstre ostau. Sant-Rafèu fuguèt liberat lo premier jorn.
Retraire tot çò qu'ai vist après, podriá menar lòng, e per fin de gardar sencer lo remembre d'aqueu desbarcament que fuguèt l'espetacle lo mai inoblidable que me fuguèsse donat de viure, e que bònadich ara a quauquei fotòs, ne’n gardi d'aqueu jorn memorable un preciós recòrd.
Li a agut lo "jorn lo mai lòng", mai aqueste per ieu fuguèt "lo jorn lo mai bèu !"...
Dempuei, sabi grat totjorn encara un "pichòt quauqua ren" per totei lei "Jony, Jo‚ Sam, Tedy" e lo mai per toteis aquelei que jaison sota la tepiera dei cementèris de nòstra bèla tèrra de Provença.
Vos dirai pas tot çò qu'ai poscut tossir e mai racar, estènt que ma sorreta e ieu agueriam tant e ben tant manjat de chocolat que ne’n fugueriam costiblat tres jorn de temps !.....
Vaicí coma fuguèt ma premiera tòca ambé leis Americans. L'endeman s'entornaviam mai vers nòstre ostau. Sant-Rafèu fuguèt liberat lo premier jorn.
Retraire tot çò qu'ai vist après, podriá menar lòng, e per fin de gardar sencer lo remembre d'aqueu desbarcament que fuguèt l'espetacle lo mai inoblidable que me fuguèsse donat de viure, e que bònadich ara a quauquei fotòs, ne’n gardi d'aqueu jorn memorable un preciós recòrd.
Li a agut lo "jorn lo mai lòng", mai aqueste per ieu fuguèt "lo jorn lo mai bèu !"...
Dempuei, sabi grat totjorn encara un "pichòt quauqua ren" per totei lei "Jony, Jo‚ Sam, Tedy" e lo mai per toteis aquelei que jaison sota la tepiera dei cementèris de nòstra bèla tèrra de Provença.