Aquela de setmana ! En França François Hollande renóncia, en Itàlia Renzi plega sei maletas.
Lo renovator aviá l’astre d’èstre novèu dins un país onte la longevitat dei senators va de cotria am’aquela de la crisi prefonda de tota la bòta. Mai amé lo Senat, a vougut suprimir lei Províncias. Que que siégon lei criticas que se pòdon portar sus lo sistèma politic italian, vaquí dos pielons màgers de la democracia cisalpina que devián desparéisser am’aqueu referendum « renzenc ».
Lo renovator aviá l’astre d’èstre novèu dins un país onte la longevitat dei senators va de cotria am’aquela de la crisi prefonda de tota la bòta. Mai amé lo Senat, a vougut suprimir lei Províncias. Que que siégon lei criticas que se pòdon portar sus lo sistèma politic italian, vaquí dos pielons màgers de la democracia cisalpina que devián desparéisser am’aqueu referendum « renzenc ».
Des Régions capables de politiques qui jouent un rôle primordial dans la vie des gens, c'est ce qu'on voulu conserver les Italiens
Mai vaquí la rason qu’a fach votar « non » ais Italians : l’Estat voliá escafar lo nivèu de democracia lo mai pròche dau ciutadan. Aqueu que fai que de l’autre costat deis Aups, una granda part de vòstra vida es bailejada per una assemblada qu’es jamai a mai de cent cinquanta kms dau vòstre. Aquel Estat tant descentralisat s’es bastit sus lei roïnas d’un faissisme que, eu tambèn, aviá concentrat tótei lei poders.
Lei Senators, élei, tòcan 15000€ per mes (12000 en França), ce que n’en fa la cibla de tótei lei criticas potencialas d’un Italian qu’es tròup sovent caumaire. Pasmens, coma pertot, es lo prètz de la Democracia : la possibilitat d’engatjar de collaborators, de comandar d’estudis, que sensa aquò, davant l’Estat, lo senator seriá sord, mut e bòrni, dins l’empacha de poder donar un avejaire ben refortit.
Lei còntra-poders, raíç de la crisi italiana ? Amé de Regiens que pòdon cambiar de president e de govèrn sus mocien de censura ? Jutjar de gràndei questiens per referendum regionau ? D’assembladas que pòdon decidir sensa visa dau Governament ? En Itàlia, la Província pòu reglementar dins tótei lei domènis onte l’Estat va pòu pas. E n’i a quàuqueis uns. Es coma aquò.
Segur, e vaquí la vertadièra questien, es qu’aquel esparilhament dei poders de decidir rende lei causas mai complicadas per de lobbies que vòlon de Lèis que favorísan la Banca o tala activitat economica, d’en pertot, de tot temps. Se leis Italians an votat per « licenciar » lo joine Renzi, es premier perqué an vist venir lo risc. Una Itàlia que podiá èstre mai europenca am’un poder d’Estat sens entravas, mai una democracia de proximitat afeblida qu’auriá laissat la plaça a de politicas decididas per la FeBaf (Federacien Italiana de la Banca, de l’Assegurança e de la Finança) e sei relèus au Palais Chigi, es d’aquò que n’en an pas vougut.
De qué nos faire chifrar, nosautres Francés ? Am’ un sistèma politic que donariá de poders reaus ai Regiens, qu’aurián de desenas de miliards d’€uros per decidir (PACA a l’ora d’ara, es pas manco 3 mds€ de budgèt) de sei politicas, serián autra causa qu’une « província » que deu mandar de delegaciens a París per plorar après lei 50 miliens que l’Estat a ben vougut acordar a una Metropòla pasmens impausada, qu’elegirà pas manco sei poders au sufragi universau dirècte…
Am’un sistèma ben descentralisat, « a l’italiana », belèu, pasmens, qu’una politica vertadierament tocant la vida dau monde d’aquí, recampariá lei ciutadans lei jorns d’escrutin regionau. E lo decidiriá enfin a escobar lei politics mediòcres que, va vesèm, son pas capables de portar un projècte duradís per una Provença onte deguna solucien es trobada còntra la pauretat, un estalament urban que se desplega per entrepachar d’agençar la regien, e renfòrça totei seis empachas : d’embarràs rotiers totjorn que mai paralisants, una pollucien atmosferica endemica, l’impossibiltat de se lotjar sens li passar au mens un tèrç dau budgèt dei pareus, d’en finir amé la constitucien de ghettos urbans que fan escòrna a l’idèa mema de Republica. E de s’occupar enfin de politicas culturalas amé de mejans consequents.
De còups que li a, se dièm que nos faudriá ben, a nosautres, un referendum, per decidir de donar lo poder necessari a nòstrei Províncias. La democracia n’en patiriá pas, au contrari. E, amé nòstrei vesins italians, belèu que podriam armonisar de biais de vèire, tot d’un còup e d’una mema plega, mai europencs e mai regionaus.
Lei Senators, élei, tòcan 15000€ per mes (12000 en França), ce que n’en fa la cibla de tótei lei criticas potencialas d’un Italian qu’es tròup sovent caumaire. Pasmens, coma pertot, es lo prètz de la Democracia : la possibilitat d’engatjar de collaborators, de comandar d’estudis, que sensa aquò, davant l’Estat, lo senator seriá sord, mut e bòrni, dins l’empacha de poder donar un avejaire ben refortit.
Lei còntra-poders, raíç de la crisi italiana ? Amé de Regiens que pòdon cambiar de president e de govèrn sus mocien de censura ? Jutjar de gràndei questiens per referendum regionau ? D’assembladas que pòdon decidir sensa visa dau Governament ? En Itàlia, la Província pòu reglementar dins tótei lei domènis onte l’Estat va pòu pas. E n’i a quàuqueis uns. Es coma aquò.
Segur, e vaquí la vertadièra questien, es qu’aquel esparilhament dei poders de decidir rende lei causas mai complicadas per de lobbies que vòlon de Lèis que favorísan la Banca o tala activitat economica, d’en pertot, de tot temps. Se leis Italians an votat per « licenciar » lo joine Renzi, es premier perqué an vist venir lo risc. Una Itàlia que podiá èstre mai europenca am’un poder d’Estat sens entravas, mai una democracia de proximitat afeblida qu’auriá laissat la plaça a de politicas decididas per la FeBaf (Federacien Italiana de la Banca, de l’Assegurança e de la Finança) e sei relèus au Palais Chigi, es d’aquò que n’en an pas vougut.
De qué nos faire chifrar, nosautres Francés ? Am’ un sistèma politic que donariá de poders reaus ai Regiens, qu’aurián de desenas de miliards d’€uros per decidir (PACA a l’ora d’ara, es pas manco 3 mds€ de budgèt) de sei politicas, serián autra causa qu’une « província » que deu mandar de delegaciens a París per plorar après lei 50 miliens que l’Estat a ben vougut acordar a una Metropòla pasmens impausada, qu’elegirà pas manco sei poders au sufragi universau dirècte…
Am’un sistèma ben descentralisat, « a l’italiana », belèu, pasmens, qu’una politica vertadierament tocant la vida dau monde d’aquí, recampariá lei ciutadans lei jorns d’escrutin regionau. E lo decidiriá enfin a escobar lei politics mediòcres que, va vesèm, son pas capables de portar un projècte duradís per una Provença onte deguna solucien es trobada còntra la pauretat, un estalament urban que se desplega per entrepachar d’agençar la regien, e renfòrça totei seis empachas : d’embarràs rotiers totjorn que mai paralisants, una pollucien atmosferica endemica, l’impossibiltat de se lotjar sens li passar au mens un tèrç dau budgèt dei pareus, d’en finir amé la constitucien de ghettos urbans que fan escòrna a l’idèa mema de Republica. E de s’occupar enfin de politicas culturalas amé de mejans consequents.
De còups que li a, se dièm que nos faudriá ben, a nosautres, un referendum, per decidir de donar lo poder necessari a nòstrei Províncias. La democracia n’en patiriá pas, au contrari. E, amé nòstrei vesins italians, belèu que podriam armonisar de biais de vèire, tot d’un còup e d’una mema plega, mai europencs e mai regionaus.
Ecrit avec les suggestions lexicales de Reinat Toscano