François Fontan (1929-79)
Perqué tornar publicar encuèi aquel obratge dau 1960 ?
L’interès promier, evidentament, es d’aver enfin en occitan aqueu tèxto màger de la pensada politica occitana qu’èra conoissut solament en francés. Un segond interès es de lo tornar legir m’au regard d’encuèi. Non n’en farai aquí un estudi detalhat, que non si pòu resumir en quauqui linhas una pensada tant complèxa ; n’en farai solament quauqui remarcas.
L’idea de basa de Francés Fontan es que l’etnisme pòu portar la solucion à toi lu conflictes … etnics (ò pretendudament etnics, qu’ailàs lo principi d’etnia es estat recentament un pretèxte per de genocidis).
Coma l’etnia foguèt sovent au centre dei luchas istoriqui : « Las « eretgias » e los esquismes, interpretacions diferentas de principis generals, son, lo mai sovent, l’expression desguisada de faches etnics ».
Ma coma si definisse una etnia ? Per Francés Fontan, la clau es la lenga, estent que « L’indici lingüistic es atal l’expression d’una diferenciacion de temperament e de mentalitat » (p. 13), ò encara « Mai que d’èsser un biais de far, una lenga exprimís un biais d’èsser adoncas a cada nacion sa pròpria lenga » (p. 46).
L’interès promier, evidentament, es d’aver enfin en occitan aqueu tèxto màger de la pensada politica occitana qu’èra conoissut solament en francés. Un segond interès es de lo tornar legir m’au regard d’encuèi. Non n’en farai aquí un estudi detalhat, que non si pòu resumir en quauqui linhas una pensada tant complèxa ; n’en farai solament quauqui remarcas.
L’idea de basa de Francés Fontan es que l’etnisme pòu portar la solucion à toi lu conflictes … etnics (ò pretendudament etnics, qu’ailàs lo principi d’etnia es estat recentament un pretèxte per de genocidis).
Coma l’etnia foguèt sovent au centre dei luchas istoriqui : « Las « eretgias » e los esquismes, interpretacions diferentas de principis generals, son, lo mai sovent, l’expression desguisada de faches etnics ».
Ma coma si definisse una etnia ? Per Francés Fontan, la clau es la lenga, estent que « L’indici lingüistic es atal l’expression d’una diferenciacion de temperament e de mentalitat » (p. 13), ò encara « Mai que d’èsser un biais de far, una lenga exprimís un biais d’èsser adoncas a cada nacion sa pròpria lenga » (p. 46).
Une lecture des conflits nationaux récents et actuels
Es segurament una dei rasons dau falhiment dei lengas « universali » : non porran jamai foncionar, perqué non respècton la diversitat dei biais d’èstre !
Partent d’aquesta consideracion, que rejonhe lo ponch de vista dei lingüistas mai seriós, Francés Fontan es visionari de còups que li a, per exemple quora nen parla de « factors favorables a l’espetament de l’Estat bèlga » (p. 30).
Parier quora parla de l’especificitat eslovèna (que, per astre - e mai que segur per la vesinança dei basas americani -, non an sofèrt coma lu sieus vesins pendent la tragèdia iogoslava de la fin dau siècle XX).
Dins d’autres cas, non a vist venir li cauas : « Los mestissatges e las emigracions massissas venon pus rars » (p. 24).
E pòu semblar ben utopic, quora declara : « Totas las fòrças armadas deuràn èsser dissolgudas e las armas de guèrras destrusidas » (p. 74).
Per cen que regarja la lenga, aquí li a de cauas que son discutibli…
Francés Fontan escriu : « Cada lenga adoptarà una escritura alfabetica e una ortografia fonetica » (p. 72). Se l’escritura alfabetica nos sembla efectivament recomandabla per la sieu foncionalitat, l’ortografia fonetica mi laissa dubitatiu.
Partent d’aquesta consideracion, que rejonhe lo ponch de vista dei lingüistas mai seriós, Francés Fontan es visionari de còups que li a, per exemple quora nen parla de « factors favorables a l’espetament de l’Estat bèlga » (p. 30).
Parier quora parla de l’especificitat eslovèna (que, per astre - e mai que segur per la vesinança dei basas americani -, non an sofèrt coma lu sieus vesins pendent la tragèdia iogoslava de la fin dau siècle XX).
Dins d’autres cas, non a vist venir li cauas : « Los mestissatges e las emigracions massissas venon pus rars » (p. 24).
E pòu semblar ben utopic, quora declara : « Totas las fòrças armadas deuràn èsser dissolgudas e las armas de guèrras destrusidas » (p. 74).
Per cen que regarja la lenga, aquí li a de cauas que son discutibli…
Francés Fontan escriu : « Cada lenga adoptarà una escritura alfabetica e una ortografia fonetica » (p. 72). Se l’escritura alfabetica nos sembla efectivament recomandabla per la sieu foncionalitat, l’ortografia fonetica mi laissa dubitatiu.
Entre volontarisme et réalisme politiques
Alhors, Francés Fontan escriu : « L’introduccion dins l’escritura d’elements autres qu’alfabeto-fonetics, constituís una dificultat perfièchament inutila e injutificada » (p. 47).
Considèra finda tota adjoncion etimologica dins l’ortografia coma una foant de dificultats, e declara que « Aquelas dificultats congreadas per las ortografias non foneticas son, pel pòble, un obstacle a l’aquisicion de l’instruccion » (ibid.).
D’aquò n’en dubiti foartament, en tant que lingüista coma en tant qu’ensenhaire d’una lenga qu’a una ortografia esquasi fonetica (l’italian) que non sufisse à evitar li errors… (li errors son deugudas mai que mai à un marrit aprendissatge de la convencion ortografica, que non es complicada quora es logica e coerenta).
E la lenga occitana dins aquò ? Francés Fontan considèra que tota nacion, definida à partir d’una etnia, deu aver, logicament, una lenga nacionala. Pas una lenga bastida pauc ò pron artificialament, ma una lenga comuna fargada per l’usatge dins lo respècte mutual.
Aquí si paua lo problema que fuguèt totjorn aqueu d’Occitània : laissar faire lo temps (mai lo temps juèga còntra li lengas menaçadi) ò li forçar la man (e forçar la man dei Occitans ? Lo realisme nos impaua una via mejana…)
Li seria encara totplen à dire sobre la pensada de Francés Fontan, e la cauria segurament tornar metre en perspectiva per rapoart à l’evolucion dau monde e de la societat.
Es un pauc cen qu’es fach, en fin d’obratge, m’ai pàginas dedicadi ai orientacions politiqui dau nacionalisme occitan, dont son expauadi liideas màgers dau Partit de la Nacion Occitana.
Considèra finda tota adjoncion etimologica dins l’ortografia coma una foant de dificultats, e declara que « Aquelas dificultats congreadas per las ortografias non foneticas son, pel pòble, un obstacle a l’aquisicion de l’instruccion » (ibid.).
D’aquò n’en dubiti foartament, en tant que lingüista coma en tant qu’ensenhaire d’una lenga qu’a una ortografia esquasi fonetica (l’italian) que non sufisse à evitar li errors… (li errors son deugudas mai que mai à un marrit aprendissatge de la convencion ortografica, que non es complicada quora es logica e coerenta).
E la lenga occitana dins aquò ? Francés Fontan considèra que tota nacion, definida à partir d’una etnia, deu aver, logicament, una lenga nacionala. Pas una lenga bastida pauc ò pron artificialament, ma una lenga comuna fargada per l’usatge dins lo respècte mutual.
Aquí si paua lo problema que fuguèt totjorn aqueu d’Occitània : laissar faire lo temps (mai lo temps juèga còntra li lengas menaçadi) ò li forçar la man (e forçar la man dei Occitans ? Lo realisme nos impaua una via mejana…)
Li seria encara totplen à dire sobre la pensada de Francés Fontan, e la cauria segurament tornar metre en perspectiva per rapoart à l’evolucion dau monde e de la societat.
Es un pauc cen qu’es fach, en fin d’obratge, m’ai pàginas dedicadi ai orientacions politiqui dau nacionalisme occitan, dont son expauadi liideas màgers dau Partit de la Nacion Occitana.
Francés Fontan, ETNISME de cap a un nacionalisme umanista, revirada de Sèrgi Viaule, 140 p., 13,50€. Editions des Régionalismes, 2015.
Aquest article es escrich en niçard, en omenatge ai annadas que Francés Fontan li passèt.
Dins la biografia, es escrich que Francés Fontan defuntèt à « Cunèu ». « Cunèu » es una adaptacion de l’italian « Cuneo » (que deu lo sieu nom à la sieu forma de basa en triangle). La forma occitana corrècta es aquela dau piemontés : « Coni » (prononciar [’kuni] parierament dins li doi lengas), forma passada en francés (prononciat [ko’ni]).
Aquest article es escrich en niçard, en omenatge ai annadas que Francés Fontan li passèt.
Dins la biografia, es escrich que Francés Fontan defuntèt à « Cunèu ». « Cunèu » es una adaptacion de l’italian « Cuneo » (que deu lo sieu nom à la sieu forma de basa en triangle). La forma occitana corrècta es aquela dau piemontés : « Coni » (prononciar [’kuni] parierament dins li doi lengas), forma passada en francés (prononciat [ko’ni]).