Vos faudrà pasmens vos rementar que lei musicas « provençalas » èron mai que d’un còup premier entendudas en latin dins una glèisa. O puèi traduchas en latin quand avién agut de succès en provençau.
Coma am’aqueu Dixit Dominus, d’Auphand, un compositor que n'en sabem pas grand causa, levat que siguèt canonge de Sant-Siffrein de Carpentràs au siècle XVIII.
Lei cantaires e musicians dei Festes d’Orphée, de Guy Laurent, nos lo fai ausir aperaquí tres siècles après qu’aquela musica siguèt compausada.
Leis èrs d’aqueu « Dixit sur les Noëls à chant » reprènon aquélei de Nicolas Saboly, amé lei tèxtes de la liturgia oficiala.
Amé Una Nativité de Jésus Christ, Noël, que devèm a Andrieu Campra (aqueu avié jamai romput sei liames amé Provença) sens saber quand l’a compausat, e un Magnificat des Noëls de Dupertuys, mèstre de musica de la Metropòli d’Avinhon, Les Festes d’Orphée nos fan un CD de musica druda.
S’apiela sus la recèrca dau musicològue qu’es Guy Laurent, mai sensa jamai n'en faire una musica conservada dins la naftalina. Tot aquò es viu, e se podèm imaginar d'anar a la glèisa per l’escotar alentorn de 1720-1740.
L’ensèms de Guy Laurent ganha de disc en disc en qualitat e fau dire qu’aqueu CD es lo tresen que l’ensèms sestian consacra ai Novés despuèi l’an 2000. Saboly e Nòstra Dòna dei Doms per lo premier, l’Abat Gabriel per lo segond, e aquélei motets que siguèron enregistrats en setembre passat, per la Sant Michèu, a Nòstra Dòna de Beuluèc (Cucuron, 84).
La bèla qualitat d’aquélei Novés nos fa regretar un còup de mai qu’aquela formacien, sus lo pontin despuèi un quart de siècle, a pas encara trobat lei mejans de nos faire ausir dins de bèlei condiciens una opèra de Campra, Les Muses, que lo compositor de la cort de Loís XIV avié creat per regraciar Dieu de l’epidemia de pèsta de Marselha.
Coma lo senhala Guy Laurent dins lo librilhon qu’acompanha aqueu disc, s’ara lei musicas son descobèrtas, restarié a-n-una còla de cercaires de nos faire l’istòria d’aquélei compositors provençaus, contemporaneus de Campra, que sabèm gaire de causas de sa vida. E beleu qu’auriam coma aquò l’escasença de trobar d’àutrei musicas qu’aurién composat.
Mai que d’un còup, aquélei musicas nos son coneissudas perqué au siècle seguent un curat leis a transcrichas. Per lo Manhificat de Dupertuys, es un capelan de Carpentràs, au sieu, Bonnet, que l’avié copiat, urosament.
Per lei Novés de Nòstra Dòna dei Doms es un notari que leis avié encartats dins un registre, d’onte siguèron descavats au siècle XIX.
Aqueu quasèrn de 76 paginas es un tresaur de la lenga occitana que se parlèt en Avinhon, que mai que d’un d’aquélei Novès, de fes illegibles, siguèt escrich en provençau, e leis autres en francés.
Aurea nos en farga un polit disc, eu tambèn ben drud, bòrd qu’es concebut, levat dau carilhon que baileja Andrieu Gabriel, a cappella, sensa artifìcis, coma se tres bòns cantaires s’en anèsson a la glèisa lo sera dau 24 de decembre per partejar una bòna novèla amé quàuquei desenadas de crestians, en laissant seis afaires un moment per se retrobar.
Lei cantaires l’an enregistrat en 2009, élei tambèn dins una glèisa, a Bezaudun. Es que lei fau presentar ? Daniela Franzin, la vesèm promenar sorrires e vivacitat d’estagis occitans en recitaus, amé l’idèa de faire partejar ce que descava. Teiriç Cornillon laissa aquí un moment lei cants de trobadors de Flor Enversa (n'en parlarem mai …) per aquélei Novés dau siècle XVII. Amé Marjorana Rosset vènon de cantar mai que d’un còup aquélei Novés dins lo país marselhés. Lo grope s’es acampat en 2006 per far conéisser lei cants provençaus tradicionaus.
Am’aquélei cants, nos fan segur partejar aquélei moment de recampament de comunautats de vilatges, onte làisson araires, banastariés e suenhs ai bèstias per marchar vèrs la glèisa e comuniar.
Pasmens, aquélei Novés popularis escàpon pas a l’istòria ideologica, que « aquélei cançons que nos pàrlon de pastres qu’aprènon la naissença dau Crist, es ben dins l’estrategia de comunicacien de la Glèisa catolica au moment de la còntra-reforma, bòrd qu’èra necessari d’èstre atrivant per lo pòble e li parlar de l’Incarnacien » que nos ditz lo librilhon, fòrça ben fach amé tótei lei tèxtes tant en francés coma en occitan. Lo devèm a Felip Martel, de l’Universitat de Montpelhier 3.